Μέσα από τις στάχτες!

«Σ’ εκείνους που αγαπούν τον Θεό, όλα συνεργούν για το καλό τους»

Κάποτε ένας ναυτικός βρέθηκε ναυαγός σ’ ένα ακατοίκητο τροπικό νησί μόνος κι έρημος. Με πολλούς κόπους, χωρίς εργαλεία, εργαζόμενος μόνο με τα χέρια του, κατάφερε να φτειάξει μια ξύλινη καλύβα για να μπορέσει να προστατευτεί κατά την περίοδο των βροχών. Πράγματι είχε μόλις τελειώσει την καλύβα όταν άρχισε να βρέχει ασταμάτητα. Όμως την δεύτερη κιόλας μέρα ένας κεραυνός έκαψε την καλύβα του και την έκανε στάχτη. Ο ναυαγός, που πρώτα δόξαζε το Θεό για τη σωτηρία του, τώρα αναλύθηκε σε δάκρυα. «Γιατί Θεέ μου», άρχισε να λέει και να παραπονιέται για την καταστροφή. Κι ενώ η απελπισία πλημμύριζε την καρδιά του άκουσε από το πέλαγος το σφύριγμα ενός μεγάλου πλοίου. Σε λίγο μια βάρκα ήταν στην παραλία. «Πώς με βρήκατε σε τούτη την ερημιά;» τους ρώτησε. «Είδαμε, του είπαν, το σινιάλο του καπνού απ’ την φωτιά που άναψες»!

Όταν βλέπεις τα όνειρα, τις επιδιώξεις και τα έργα σου κάποιες φορές να γίνονται στάχτη κι αποκαΐδια, μην απελπίζεσαι. Περίμενε και θα προβάλει ανέλπιστα το υπερωκεάνιο του Θεού. Γιατί στ’ αλήθεια:
«Τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν» (Ρωμ. 8, 28).

Πηγή: Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής Αμφιθέας - Παλαιού Φαλήρου

Γιατί τη Σοφία Σου, Κύριε;

Περνούσα από τον ναό Σου, Κύριε,

της του Θεού Σοφίας.

Είδα τον τρούλο,

τον μεγαλοπρεπή τον όγκο.

Γιατί τη Σοφία Σου, Κύριε,

να τιμούμε;

Γιατί όχι την Αγάπη

ή τη Δύναμή Σου;

Γιατί ειδικά αυτήν την ιδιότητα;

Τη Σοφία, άκουσα μια φωνή μέσα μου,

όχι τόσο για να δοξάσουμε τη Σοφία του Δημιουργού,

αλλά για να πούμε μέσα από την καρδιά μας

μπροστά στο σκοτάδι και στα ερείπια

«Εσύ που είσαι πάνσοφος

ξέρεις καλύτερα, Θεέ μου.

Γενηθήτω το θέλημά Σου.»

Αγία Υπομονή

Η Αγία Υπομονή, κατά κόσμον Ελένη Δραγάση, και αργότερα, ως σύζυγος του Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, «Ελένη η εν Χριστώ τω Θεώ αυγούστα και αυτοκρατόρισσα των Ρωμαίων η Παλαιολογίνα», ήταν κόρη του Κωνσταντίνου Δραγάση, ενός από τους πολλούς ηγεμόνες – κληρονόμους του μεγάλου Σέρβου κράλη (= βασιλιά) Στεφάνου Δουσάν. Καταγόταν από βασιλική και ευλογημένη γενιά. Στους προγόνους της συγκαταλέγονται άνθρωποι που αγίασαν (π.χ. ο Στέφανος Νεμάνια, Σέρβος βασιλέας και κτίτορας της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους = όσιος Συμεών ο Μυροβλύτης). Ο Κωνσταντίνος Δραγάσης ανέλαβε την ηγεμονία του σημερινού βουλγαρικού τμήματος της βορειοανατολικής Μακεδονίας, στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Αξιού και Στρυμώνα.

Η γέννησή της τοποθετείται στα αμέσως μετά τον θάνατο του Δουσάν χρόνια. Η ανατροφή, η μόρφωση, η αγωγή της, ήταν διαποτισμένα με ό,τι ανώτερο υπαγόρευε το βυζαντινό ιδεώδες, διότι οι Σέρβοι είχαν επηρεαστεί πολύ από τον βυζαντινό πολιτισμό. Ένιωθε τον εαυτό της περισσότερο ταυτισμένο με τον πολιτισμό και κυρίως με την εθνική συνείδηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κοντά σ’ αυτά και πάνω απ’ αυτά, γαλουχήθηκε με την πατροπαράδοτη στην οικογένειά της, ακράδαντη ορθόδοξη πίστη στον Θεό. Αυτή η πίστη είναι που θα την οδηγεί, θα την φωτίζει, και θα την εμπνέει στην πολυτάραχη γεμάτη θλίψεις και δοκιμασίες ζωή της.

Υπολογίζεται να ήταν 19 περίπου χρονών όταν παντρεύτηκε τον Μανουήλ Β’ Παλαιολόγο (τέλη του 1390), λίγους μήνες πριν γίνει Αυτοκράτορας.

Η καινούργια ζωή της Ελένης – Αγίας Υπομονής, από την αρχή της έδειξε ότι θα ήταν Γολγοθάς. Πολλές ήταν οι φορές που χρειάστηκε να πιει το ποτήρι της προσβολής και του εξευτελισμού στο πλευρό του συζύγου της όχι μόνο από τους αλλόθρησκους, αλλά και από τα κατ’ όνομα χριστιανικά κράτη της Δύσεως, στην απεγνωσμένη προσπάθειά του να βρει τρόπους σωτηρίας της ετοιμοθάνατης Αυτοκρατορίας.

Η Ελένη – αγία Υπομονή απεδείχθη εξαιρετικός άνθρωπος που συγκέντρωνε πολλές και μεγάλες αρετές, και ψυχική δύναμη. Έδειξε ότι είχε απόλυτη συναίσθηση τόσο της θέσης της και των περιστάσεων, όσο και του ρόλου που αυτές της υπαγόρευαν, σε όλα τα επίπεδα.

Αγαπούσε τον λαό. Ήταν η μεγάλη μάνα που ο καθένας μπορούσε να προστρέξει. Συμμεριζόταν τις αγωνίες του και ανησυχίες του ενώπιον των φοβερών εθνικών κινδύνων και προσπαθούσε πάντοτε με την προσευχή, με την πραότητά της και με γλυκά και παρηγορητικά της λόγια να τον ενισχύσει.

Είναι πολύ χαρακτηριστικά και εύγλωττα μέσα στη λακωνικότητά της τα όσα γράφει για την Αυτοκρατόρισσα, ο σύγχρονός της φημισμένος φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός – Πλήθων:

«Η Βασιλίς αύτη με πολλήν ταπείνωσιν και καρτερικότητα εφαίνετο να αντιμετωπίζει και τας δύο μορφάς της ζωής. Ούτε κατά τους καιρούς των δοκιμασιών απεγοητεύετο, ούτε όταν ευτυχούσε επανεπαύετο, αλλά εις κάθε περίπτωσιν έκανε το πρέπον. Συνεδύαζε την σύνεσιν με την γενναιότητα, περισσότερον από κάθε άλλην γυναίκα.


Διακρινόταν για τη σωφροσύνη της. Την δε δικαιοσύνην την είχε σε τελειότατο βαθμό. Δεν μάθαμε να κάνει κακό σε κανένα, ούτε μεταξύ των ανδρών, ούτε μεταξύ των γυναικών. Αντιθέτως γνωρίσαμε να κάμνει πολλά καλά και εις πολλούς. Με ποίον άλλον τρόπον δύναται να φανεί εμπράκτως η δικαιοσύνη, εκτός από το γεγονός του να μη κάμνει κανείς ποτέ θεληματικά και σε κανέναν κακό, αλλά μόνον το αγαθόν σε πολλούς;»

Στάθηκε αντάξια του φιλόσοφου και φιλόχριστου συζύγου της Μανουήλ. Στάθηκε άξια δίπλα του για 35 χρόνια «συνευδοκόντας», σύμφωνα με σύγχρονή τους μαρτυρία, δηλ. όλα γινόντουσαν με συμφωνία, ομόνοια, συναπόφαση εν πνεύματι Χριστού και αγωνιστική αγιότητα. Κατόρθωναν να τιμούν την αρετή με λόγια και έργα. «Λόγω μεν διδάσκοντας το πρακτέον, έργω δε γενόμενοι πρότυπα και εικόνες εφηρμοσμένης αγάπης».

Στο ευλογημένο ζευγάρι ο Θεός χάρισε οκτώ παιδιά. Έξι αγόρια από τα οποία τα δύο ανέβηκαν στον αυτοκρατορικό θρόνο, ο Ιωάννης Η΄ και ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄, ο τελευταίος θρυλικός αυτοκράτορας. Ο Θεόδωρος, ο Δημήτριος και ο Θωμάς διετέλεσαν δεσπότες του Μυστρά, και ο Ανδρόνικος της Θεσσαλονίκης. Και δύο κορίτσια, τα οποία όμως πέθαναν σε μικρή ηλικία. Η πολύτεκνη και φιλότεκνη μητέρα γαλούχησε τα παιδιά της με τα νάματα της πίστεως και τη γλυκύτατη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, τα οδηγούσε σε ιερά προσκυνήματα και σεβάσμια Μοναστήρια της Βασιλεύουσας, και επιζητούσε υπέρ αυτών τις ευχές των αγίων ασκητών και Γερόντων. Τα ανέθρεψε «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου», και ποτέ δεν «έπαυσε μετά δακρύων προσευχής και αγάπης να νουθετεί ένα έκαστον». Με υπομονή και επιμονή, με προσοχή και προσευχή σμίλεψε τους χαρακτήρες τους, τους έδωσε μαζί με το «ζην»και το «ευ ζην». Έτσι, κατάφερε, μεταξύ άλλων, να θέσει τέρμα στις επί 90 περίπου χρόνια συγκρούσεις μεταξύ των μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας για την εξουσία που είχαν εξαντλήσει την αυτοκρατορία. Οι όποιες διαφορές απόψεων η διενέξεις παρουσιάζονταν (μετά το θάνατο του Μανουήλ), ξεπερνιόνταν ήσυχα με το κύρος της μητρικής της παρέμβασης και της προσευχής της.

Ιδιαίτερη ήταν η αγάπη της για τα Μοναστήρια. Εκεί αναπαυόταν, ξεκουραζόταν η ψυχή της, αντλούσε δύναμη και κουράγιο για τη συνέχεια. Αυτό, το ενέπνευσε σε όλη την οικογένειά της. Ο σύζυγός της αφού παρέδωσε τον θρόνο στον πρωτότοκο Ιωάννη, δύο μήνες πριν τον θάνατό του (29 Μαρτίου 1425), απεσύρθη στη Μονή του Παντοκράτορος στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκάρη μοναχός με το όνομα Ματθαίος. Η ίδια, μετά το θάνατο του συζύγου της έγινε μοναχή (1425) στη Μονή της κυράς Μάρθας, με το όνομα Υπομονή. Και τρία από τα παιδιά τους επίσης έγιναν μοναχοί, ο Θεόδωρος και ο Ανδρόνικος (μ. Ακάκιος) στη Μονή του Παντοκράτορος, και ο Δημήτριος (μ. Δαυίδ) στο Διδυμότειχο

Ακόμα, ενόσω βρισκόταν στην πατρίδα της, μαζί με τον πατέρα της έκτισαν την Ι.Μ. Παναγίας Παμμακαρίστου στο Πογάνοβο της πόλης Δημήτροβγκραντ της Ν.Α. Σερβίας. Στην Κωνσταντινούπολη είχε συνδεθεί με την Ι. Μ. του Τιμίου Προδρόμου της Πέτρας, όπου φυλαγόταν το ιερό λείψανο του οσίου Παταπίου του θαυματουργού, στον οποίο η αγία Υπομονή έτρεφε ιδιαίτερη ευλάβεια. Η Μονή είχε ιδρυθεί από τον συνασκητή του οσίου Παταπίου στην Αίγυπτο, όσιο Βάρα, έξω από την πύλη του Ρωμανού πριν από το 450μ.Χ. Με την συμβολή της αγίας ιδρύθηκε στη Μονή γυναικείο γηροκομείο με την επωνυμία «Η ελπίς των απηλπισμένων». Η ευλάβειά της προς τον όσιο Πατάπιο φαίνεται από το γεγονός ότι ο αγιογράφος του σπηλαίου του οσίου Παταπίου στα Γεράνεια όρη της Κορινθίας θεώρησε απαραίτητο να ιστορήσει την αγία Υπομονή δίπλα από το σκήνωμα του οσίου.

Άνθρωπος φωτεινός και φωτισμένος η αγία Υπομονή, προικισμένη με πολλά τάλαντα, που τα «εμπορεύθηκε» με σύνεση και σωφροσύνη και τα πολλαπλασίασε, κατάφερε με την αρετή, την άσκηση και την καρτερία της να φθάσει σε δυσανάβατα μέτρα αρετής. Μια σημαντική φυσιογνωμία εκείνης της εποχής ο Γεννάδιος Σχολάριος, ο πρώτος Οικουμενικός Πατριάρχης μετά την άλωση, στον Παραμυθητικό του Λόγο προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνο ΙΑ’, «Επί τη κοιμήσει της μητρός Αυτού αγίας Υπομονής», αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής:

«Την μακαρίαν εκείνην Βασίλισσα όταν την επεσκέπτετο κάποιος σοφός, έφευγε κατάπληκτος από την δικήν της σοφία. Όταν την συναντούσε κάποιος ασκητής, αποχωρούσε, μετά την συνάντηση, ντροπιασμένος δια την πτωχείαν της ιδικής του αρετής, συγκρινομένης προς την αρετή εκείνης.


Όταν την συναντούσε κάποιος συνετός, προσέθετε εις την ιδικήν του περισσότερη σύνεση. Όταν την συναντούσε κάποιος νομοθέτης, γινόταν προσεκτικότερος. Όταν συνομιλούσε μαζί της κάποιος δικαστής, διαπίστωνε ότι έχει ενώπιον του έμπρακτο Κανόνα Δικαίου. Όταν κάποιος θαρραλέος (τη συναντούσε), ένοιωθε νικημένος, αισθανόμενος έκπληξη από την υπομονή, την σύνεση και την ισχυρότητα του χαρακτήρος της. Όταν την πλησίαζε κάποιος φιλάνθρωπος, αποκτούσε εντονότερο το αίσθημα της φιλανθρωπίας. Όταν την συναντούσε κάποιος φίλος των διασκεδάσεων, αποκτούσε σύνεση, και, γνωρίζοντας την ταπείνωση εις το πρόσωπον της, μετανοούσε. Όταν την γνώριζε κάποιος ζηλωτής της ευσεβείας, αποκτούσε μεγαλύτερο ζήλο. Κάθε πονεμένος με τη συνάντηση μαζί της, καταλάγιαζε τον πόνο του. Κάθε αλαζόνας αυτοτιμωρούσε την υπερβολική του φιλαυτία. Και γενικά κανένας δεν υπήρξε, που να ήλθε εις επικοινωνία μαζί της και να μην έγινε καλύτερος».

Ο Θεός ευδόκησε να μη ζήσει τις τελευταίες τραγικές στιγμές της Αυτοκρατορίας. Την κάλεσε κοντά Του στις 13 Μαρτίου 1450, έχοντας διανύσει 35 χρόνια ως Αυτοκρατόρισσα και 25 ως ταπεινή μοναχή. Ο σύγχρονός της διάκονος Ιωάννης Ευγενικός, αδελφός του [Αγ.] Μάρκου του Ευγενικού, Αρχιεπισκόπου Εφέσου, στον Παραμυθητικό του Λόγο προς τον Κων/νον Παλαιολόγον επί τη κοιμήσει της Μητρός του αγίας Υπομονής συνοψίζει:

«Ως προς δε την αοίδιμον, εκείνην Δέσποινα Μητέρα σου, τα πάντα εν όσω ζούσε, ήσαν εξαίρετα, η πίστις, τα έργα, το γένος, ο τρόπος, ο βίος, ο λόγος και όλα μαζί ήσαν σεμνά και επάξια της θείας τιμής και, όπως έζησε μέτοχος της θείας Προνοίας, έτσι και ετελεύτησεν».

Η «Αγία Δέσποινα», όπως την ονομάζει ο Γεώργιος Φραντζής, συνέδεσε την έννοια του μοναχικού της ονόματος (Υπομονή) με τον τρόπον αντιμετωπίσεως και των ευτυχών στιγμών και των απείρων δυσκολιών της όλης ζωής της. Υπομονή κατά βίον, πράξιν και μοναχικό όνομα. «Τη υπομονή αυτής εκτήσατο την ψυχήν αυτής».


Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μονεμβασιάς και Σπάρτης

Ἀπολυτίκιον Ὁσίας Ὑπομονής

Ἦχος πλ. α’ – Τόν συνάναρχον Λόγον

Τήν κλεινήν βασιλίδα ἐγκωμιάσωμεν, Ὑπομονήν τἠν Ὁσίαν, περιστεράν εὐλαβή ἐκ τοῦ κόσμου πετασθείσαν τῆς συγχύσεως πρός τάς σκηνάς τοῦ οὐρανοῦ, ἐν ἀγάπῃ ἀκλινεί, ἀσκήσει καί ταπεινώσει βοώντες, θραύσον, λιταῖς σου ἡμῶν δεσμούς ἀνόμους, ἄνασσα.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ'. Τη Υπερμάχω.

Υπομονής θεοστηρίκτου την ομώνυμον και βασιλίδων θεοσόφων την υπέρτιμον, την εκλάμψασαν ως άστρον εν Βυζαντίω και χορούς μοναζουσών καταπυρσεύσασαν, ταπεινώσεως βολαίς ανευφημήσωμεν, πόθω κράζοντες. Χαίροις, Μήτερ πανεύφημε.

Μεγαλυνάριον.

Χαίροις εκμαγείον υπομονής, στήλη σωφροσύνης, αδιάσειστον αρετών, τείχος και ταμείον, Υπομονή, αγάπης, ενθέων βασιλίδων κέρας περίδοξον.

Η πίστη

Δεν έχεις Πίστη, όταν τα σπλάχνα σου

προσμένεις να γενούν σιτάρι,

κι απ’ τ’ άκαρπο δεντρί που κέντρωσες

προσμένεις καρπερό βλαστάρι.

Πίστη έχεις, όταν απ’ το χέρσωμα

κι απ’ τ’ αστραποκαμένα ξύλα

προσμένεις τους καρπούς ολόδροσους

και καταπράσινα τα φύλλα.

Σαν έχεις Πίστη, όταν πηγαίνοντας

το δρόμο του βουνού, προσμένεις

να φτάσεις ως τ’ ανάερο ψήλωμα

κάποιας κορφής μαρμαρωμένης.

Πίστη έχεις, όταν, αλυσόδετος

μεσ’ απ’ τα βάθη της αβύσσου

προσμένεις ως τα ουράνια ελεύθερο

να φτερουγίσει το κορμί σου.

Δεν έχεις Πίστη όταν τ’ απόβραδο

προσμένεις να προβάλλουν τ’ άστρα

και με του πετεινού το λάλημα

να φέξει η αυγή ροδογελάστρα.

Πίστη έχεις όταν, όσο αλόγιστο

και πλάνο ο νους σου κι αν το ξέρει,

προσμένεις ήλιο τα μεσάνυχτα

κι αστροφεγγιά το μεσημέρι.

Δεν έχεις Πίστη, όταν, πιστεύοντας

ρωτάς την κρίση και τη γνώση.

Δεν έχεις πίστη όταν την Πίστη σου

στο λογικό έχεις θεμελιώσει.

Πίστη έχεις όταν κάθε σου όνειρο

το ανάφτεις στο βωμό της τάμα

κι αν κάποιο τάμα σου είναι αδύνατο

προσμένεις να γενεί το θάμα!

Πηγή: Γιώργος Δροσίνης (1917), Κλειστά Βλέφαρα.

Αποδελτίωση: Μουσείο Δροσίνη

Στα αναπάντητα «γιατί» του πόνου...

Η «ευλογία» του πόνου
Ευλογημένα «γιατί»! Τα καθαγίασε ο Ίδιος ο Χριστός στο σταυρό: «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τί μὲ ἐγκατέλιπες;». Θεέ μου, γιατί μου το έκανες αυτό; Τι σου έκανα; Δεν είμαι ο Υιός σου; Το ίδιο ακριβώς ερώτημα με το δικό μου και έμεινε και αυτό αναπάντητο. Έμεινε αναπάντητο στα φαινόμενα. Τα γεγονότα όμως φανέρωσαν την απάντηση.

Τέτοια πολλά «γιατί» βγήκαν και από το στόμα του πολύαθλου Ιώβ ή τη γραφίδα του τραυματισμένου Δαυίδ, δύο ανθρώπων που οι τραγικοί θάνατοι των παιδιών τους σφράγισαν το πέρασμά τους από την ιστορία και που μας παρουσιάζονται συχνά ως τα μοναδικά πρότυπα πίστης, εγκαρτέρησης και υπομονής.

Το ερώτημα αυτό το απευθύνουμε στο Θεό, το λέμε στον εαυτό μας, το επαναλαμβάνουμε στους ανθρώπους που νιώθουμε ότι ιδιαίτερα μας αγαπούν. Το λέμε κυρίως για να εκφράσουμε το μέσα μας, το λέμε όμως και προσδοκώντας το χάδι μιας απάντησης. Ποιος όμως μπορεί να δώσει μια απάντηση; Ακόμη κι αν την ξέρει, ποιος μπορεί να μας την πει;

Λέγει ο Μέγας Βασίλειος προς πενθούντα πατέρα ότι ο πόνος κάνει τον άνθρωπο τόσο ευαίσθητο, ώστε μοιάζει με το μάτι που δεν ανέχεται ούτε το φτερό. Και η πιο τρυφερή κίνηση αυξάνει τον πόνο του πονεμένου. Και η πιο διακριτική αναλογία δεν αντέχεται. Ο λόγος που εκφέρεται ως λογικό επιχείρημα ενοχλεί αβάσταχτα. Μόνο το δάκρυ, η κοινωνία της απορίας, η σιωπή, η εσωτερική προσευχή θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τον πόνο, να φωτίσουν το σκοτάδι ή να γεννήσουν μια μικρή ελπίδα. Ο πόνος γεννά αλήθεια, συμπόνια, κοινωνία.

Ο πόνος γεννά αλήθεια, συμπόνια, κοινωνία
Ο πόνος δεν ξυπνάει μόνο εμάς, αλλά γεννάει και την αγάπη στους γύρω μας. Προσπαθούν να μπουν στη θέση μας. Αγωνίζονται στον καιρό της ασφάλειάς τους να μοιρασθούν τα πιο ανεπιθύμητα γιʼ αυτούς δικά μας αισθήματα. Και το κάνουν. Ο πόνος γεννά την υπομονή μας, ταυτόχρονα όμως γεννά και τον εξ αγάπης σύνδεσμο με τους αδελφούς μας. Ο πόνος γεννά την αλήθεια. Η συμπόνια των άλλων τη φυτεύει στη δική μας καρδιά. Εκεί διακριτικά κρύβεται και η απάντηση. 

Έτσι γεννιέται στην καρδιά η παρηγοριά, της οποίας η γλύκα και η ανακούφιση είναι πολύ εντονότερες ως εμπειρίες από το βάρος του πόνου. Η απάντηση γεννιέται μέσα μας. 

Η απάντηση γεννιέται μέσα μας
Δυο γονείς, μας λέγουν οι επιστήμονες, μπορούν να κάνουν άπειρα διαφορετικά παιδιά. Όσο διαφέρουν οι φυσιογνωμίες μας, άλλο τόσο και παραπάνω ποικίλουν οι εκφράσεις του εσωτερικού κόσμου μας. Το ίδιο και οι απαντήσεις στα μεγάλα αυτά ερωτήματα. Αν ένας τρίτος μας δώσει τη μία «σωστή» δήθεν απάντησή του, θα καταστρέψει την ποικιλία και την προσωπικότητα των δικών μας απαντήσεων- των ιερών απαντήσεων που για τον καθένα μας επιφυλάσσει ο Θεός. Η υποτιθέμενη σοφία του όποιου σοφού θα συντρίψει την αλήθεια και την ελευθερία του Θεού μέσα μας. 

Το μεγάλο λάθος είναι να περιμένουμε την απάντηση απʼ έξω μας, από τους άλλους. Ποιος σοφός; Ποιος φιλόσοφος; Ποιος ασφαλισμένος στην ορθότητα των επιχειρημάτων του ιερέας γνωρίζει την απάντηση των τόσο προσωπικών μας «γιατί»; Η απάντηση μπορεί να ανιχνευθεί μόνο μέσα μας. Όχι στις ανάλογες δήθεν περιπτώσεις, ούτε σε βαρύγδουπα βιβλία, ούτε σε συνταγές παρηγοριάς και σοφίας. Η απάντηση δεν υπάρχει κάπου, δεν την ξέρει κάποιος. Η απάντηση γεννιέται μέσα μας. Η δική μας απάντηση είναι το δώρο του Θεού. 

Ο πόνος μάς βγάζει από τα ανθρώπινα μέτρα  

Τελικά αυτά τα «γιατί» δεν έχουν τις απαντήσεις που η φτώχεια και η αδυναμία μας περιμένει. Στη λογική αυτή συνήθως παραμένουν αναπάντητα. Γιʼ αυτό και ο Χριστός για τον θάνατο δεν είπε παρά ελάχιστα. Απλά ο Ίδιος τον επέλεξε και πόνεσε όσο κανένας άλλος. Και όταν αναστήθηκε, το στόμα Του έβγαλε περισσότερη πνοή και λιγότερα λόγια. Δεν είπε τίποτε για τη ζωή και θάνατο -μόνο προφήτευσε το μαρτύριο του Πέτρου.

Ο πόνος δεν απαντιέται με επιχειρήματα. Ούτε η αδικία και ο θάνατος αντιμετωπίζονται με τη λογική. Τα προβλήματα αυτά λύνονται με το εμφύσημα και την πνοή που μόνο ο Θεός δίνει. Λύνονται με το Άγιο Πνεύμα. Ξεπερνιούνται με την ταπεινή αποδοχή του θελήματος του Θεού, που είναι τόσο αληθινό αλλά συνήθως και τόσο ακατανόητο.

Στο διάβα της, η δοκιμασία συνοδεύεται από το σφυροκόπημα των αναπάντητων ερωτημάτων. Κι εμείς, γαντζωμένοι στα «μήπως», στα «γιατί», στα «αν», συντηρούμε τις ελπίδες και αντέχουμε την επιβίωση σε αυτό τον κόσμο, προσδοκώντας κάτι σίγουρο ή κάτι σταθερό. Αυτό όμως συνήθως δεν εντοπίζεται στην προτεινόμενη από μας λύση, αλλά επικεντρώνεται στην απροσδόκητη, υπέρλογη θεϊκή παρηγοριά. Κάθε προσπάθεια αντικατάστασής της με ανθρώπινα υποκατάστατα αδικεί εμάς τους ίδιους. Κάθε περιορισμός στην ασφυκτική θηλιά των ορθολογιστικών απαντήσεων μας παγιδεύει βαθύτερα στο δράμα μας. Στον διάλογο με τον πόνο, την αδικία και το θάνατο είμαστε υποχρεωμένοι να βγούμε από τα ανθρώπινα μέτρα. Αυτή είναι όχι μόνο η έξοδος από τη δοκιμασία αλλά και η ευεργεσία της.

Πηγή: Μητροπολίτης Μεσογαίας κ. Λαυρεωτικής Νικόλαος, Άνθρωπος μεθόριος: Από τα αναπάντητα διλήμματα στα περάσματα της «άλλης λογικής», εκδ. «Εν πλω», σ. 27-33

Υ/γ. Σε σένα που δοκιμάζεσαι σκληρά, μα ο Θεός δεν σ' έχει εγκαταλείψει. Μέσα στον πόνο περισσότερο σ' έχει σφιχταγκαλιάσει...

Σμίκρυνον σεαυτόν εν πάσι...

- Όταν, Γέροντα κάνω ένα σφάλμα και βλέπω ότι οι άλλοι θα μπορούσαν να με προλάβουν να μην το κάνω, τους ζητώ τον λόγο.

- Ακόμη και στο να διορθωθούμε, μόνο από τον εαυτό μας πρέπει να έχουμε απαίτηση. Αλλά εσύ κάνεις σαν τα μικρά παιδιά που έχουν μόνο απαιτήσεις.

- Όμως, Γέροντα, πότε θα μεγαλώσω; Πότε θα καταλάβω ότι έχω και υποχρεώσεις;

- Όταν …μικρύνεις! Όταν δηλαδή καλλιεργήσεις την ταπείνωση και την αγάπη.

- Γέροντα, ο Αββάς Ισαάκ γράφει: «Σμίκρυνον σεαυτόν εν πάσι προς πάντας ανθρώπους». Πώς γίνεται αυτό;

- Με την ταπεινή συμπεριφορά. Σε μια οικογένεια, σε ένα μοναστήρι, κ.λπ., όταν υπάρχει αγωνιστικό πνεύμα για την πνευματική καλλιέργεια και ταπεινώνεται ο ένας στον άλλο, αυτό βοηθάει όλους, όπως στην πρώτη Εκκλησία που γινόταν δημόσια εξομολόγηση και όλοι βοηθιούνταν. Όποιος ταπεινώνεται, χαριτώνεται από τον Θεό και μετά βοηθάει και τους άλλους. Η ταπεινή συμπεριφορά ποτέ δεν πληγώνει τον άλλο, γιατί ο ταπεινός πάντα έχει και αγάπη.

- Γέροντα, τι θα με βοηθήσει να νιώθω ότι είμαι κάτω από όλες τις αδελφές.

- Για να νιώθεις κατώτερη από όλες τις αδελφές, να σκέφτεσαι τις πολλές δωρεές που σου έδωσε ο Θεός και δεν τις έχει διπλασιάσει. Να λες στον εαυτό σου: «Το τάλαντο έμαθα μόνο να χτυπώ∙ τα τάλαντά μου δεν μπόρεσα ακόμη να τα διπλασιάσω».

Όταν ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του κάτω από όλους, κάτω, κάτω…, από εκεί βγαίνει απάνω στον ουρανό. Αλλά εμείς τι να κάνουμε; Συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους και βγάζουμε συμπεράσματα ότι είμαστε ανώτεροι από εκείνους. «Και από εκείνον είμαι καλύτερος, λέμε, και από τον άλλον… Δεν είμαι σαν κι αυτόν». Από τη στιγμή όμως που έχουμε τον λογισμό ότι ο άλλος είναι κατώτερος από εμάς, δεν μπορούμε να βοηθηθούμε.

- Γέροντα, όταν αναγνωρίζω την αρετή του άλλου, αυτό έχει ταπείνωση;

- Φυσικά, όταν ευλαβείσαι και αγαπάς τον άλλον που έχει αρετή, αυτό δείχνει ότι έχεις ταπείνωση και αγαπάς πραγματικά την αρετή. Σημάδι πνευματικής προόδου είναι και αυτό: ένα καλό που έχεις δεν το θεωρείς σπουδαίο και το παραμικρό καλό του άλλου το βλέπεις πολύ ανώτερο από το δικό σου∙ πάντα δηλαδή εκτιμάς το καλό των άλλων. Τότε έρχεται άφθονη η θεία Χάρις. Γι’ αυτό, όποιος πιστεύει ότι οι άλλοι είναι ανώτεροί του, αυτός είναι ανώτερος, γιατί έχει τη Χάρη του Θεού.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν και τις αδυναμίες τους, έχουν και τα καλά τους, τα οποία κληρονόμησαν από τους γονείς τους ή τα απέκτησαν με αγώνα∙ άλλος δέκα τοις εκατό, άλλος εξήντα τοις εκατό, άλλος ενενήντα τοις εκατό. Επομένως, όλοι μπορούμε ν πάρουμε κάτι καλό από τους άλλους, για να ωφεληθούμε και να ωφελήσουμε. Αυτό άλλωστε είναι το ορθόδοξο πνεύμα. Εγώ και από μικρά παιδιά βοηθιέμαι, άσχετα αν δεν το φανερώνω, για να μην υπερηφανευθούν και βλαφθούν.

Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι Ε': Πάθη και Αρετές, εκδ. Ι.Η. Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου, Σουρωτή Θεσσαλονίκης, σ. 182-184.

Οι 13 οσιομάρτυρες της Καντάρας

[...] Λαμπρό παράδειγμα σύγκρουσης της Ορθοδοξίας και του Παπισμού στην Κύπρο κατά τη λατινοκρατία αποτελεί η ορθόδοξη ομολογία και το μαρτύριο των Αγίων Δεκατριών Οσιομαρτύτων της Ιεράς Μονής Καντάρας κατά το έτος 1231, η μνήμη των οποίων τιμάται στις 19 Μαΐου.

Σύμφωνα με έναν ανευρεθέντα κώδικα*, οι Άγιοι Οσιομάρτυρες της Ορθοδοξίας ήταν έντεκα από την τουρκοκρατούμενη τώρα Μονή της Παναγίας της Κανταριώτισσας (πλησίον του φρουρίου της Καντάρας στον Πενταδάκτυλο) και άλλοι δύο από τη Μονή Παναγίας της Μαχαιριώτισσας. Η ιστορία τους αποκαλύπτει το ήθος της Παπικής «εκκλησίας». Η φήμη των ευσεβών μοναχών που εγκαταστάθηκαν στη Μονή της Καντάρας προσήλκυε νέους μοναχούς. Όπως ήταν αναμενόμενο είχε φτάσει στ' αφτιά ενός παπικού κήρυκα, ονόματι Ανδρέας, οποίος γέμισε με ζήλο κακίας και φθόνο. Ο Ανδρέας ανηφόρισε μαζί με έναν ακόμη όμοιό του τον Ηλίερμο στο μοναστήρι και όταν συνάντησε τους μοναχούς άρχισε να τους κάνει διάφορες θεολογικού περιεχομένου ερωτήσεις. Στην κρίσιμη ερώτηση «πώς δε τας ιεράς μυσταγωγίας εκτελείτε;» του απάντησαν «καθώς παρέδωκαν ημίν οι απ' αρχής αυτόπται και κήρυκες του Θεού Λόγου και μετ' αυτούς αι άγιαι και οικουμενικαί σύνοδοι των αγίων και θεοφόρων πατέρων». Έγιναν μάλιστα πιο συγκεκριμένοι ομολογώντας πως τελούσαν τη Θεία Κοινωνία με τον ορθόδοξο, πατροπαράδοτο τρόπο και όχι κατά την τροποποίηση των Παπικών. Στην ευθεία ερώτηση τι πιστεύουν για τους Παπικούς, οι άγιοι μοναχοί θαρραλέως ανταπάντησαν ότι έχουν παρεκκλίνει των εντολών του Χριστού και της παράδοσης της Εκκλησίας.

Ο παπικός εξοργίστηκε και τους κάλεσε να παρουσιαστούν στον Λατίνο Αρχιεπίσκοπο στη Λευκωσία για να λογοδοτήσουν για τα όσα είπαν για το παπικό δόγμα. Αφού προετοιμάστηκαν με τη Θεία Κοινωνία κατηφόρισαν για τη Λευκωσία. Εκεί συνενώθηκαν μαζί τους και δύο μοναχοί από τον Μαχαιρά συμπληρώνοντας τον αριθμό 13. Παρουσία του λατινικού ιερατείου ομολόγησαν την ορθόδοξη πίστη τους με αποτέλεσμα να ταλαιπωρηθούν με ατιμωτικά χτυπήματα και να ριχτούν στη φυλακή. Η εξέταση επαναλήφθηκε μετά από ένα έτος και ακολούθως μετά από τρία έτη χωρίς να έχει διαφορετικό αποτέλεσμα. Οι όσιοι μοναχοί εκμεταλλεύθηκαν τον χρόνο στη φυλακή και μετέτρεψαν τις κακουχίες τους σε δοξολογία προς τον Κύριο. Τα βασανιστήρια και οι άθλιες συνθήκες οδήγησαν τον πρώτο, τον Θεοδώρητο, σε ηρωική έξοδο από τη ζωή ετούτη.

Αφού παρήλθε λίγος καιρός ο Ανδρέας οδήγησε τους μοναχούς στην τελευταία τους εξέταση όπου διαπίστωσε ότι δεν είχαν μετακινηθεί καθόλου από την πίστη τους. Μάλιστα ο μοναχός Γεννάδιος από τη Μονή Μαχαιρά δέχτηκε μία επίσκεψη από έναν λατίνο γνωστό του που του πρότεινε ανεπιτυχώς να αλλαξοπιστήσει και να σωθεί. Αφού πέρασαν άλλες τρεις ημέρες στη φυλακή ο Ανδρέας ζήτησε από τον Λατίνο βασιλιά της Κύπρου την καταδίκη τους σε μαρτυρικό θάνατο. Υπέδειξε μάλιστα τον τρόπο: αφού δεθούν να συρθούν μέσα από τις πέτρες του ποταμού (εννοεί προφανώς τον Πεδιαίο που διασχίζει τη Λευκωσία) μέχρι να κατασχισθούν οι σάρκες τους και κατόπιν να παραδωθούν στη φωτιά! Έτσι αντιλαμβάνονταν την «εν Χριστώ ζωή» οι παπικοί της εποχής... έτσι τελειώθηκαν οι μάρτυρες της πίστεώς μας το έτος 1231. 

[...] Επαναθυμόμαστε την πορεία του παπισμού στον χρόνο. Από την κακοδοξία και την αίρεση στα βασανιστήρια των «ιερών» εξετάσεων. Από το «Filioque» που προσέθεσαν αυθαίρετα στο Σύμβολο της κοινής Πίστεως, μέχρι το δόγμα των αζύμων στη Θεία Κοινωνία, το «αλάθητο» του Πάπα και τα επ' αμοιβή «συγχωροχάρτια» τους. Ο δυτικός νους πίστεψε ότι μπορούσε να φτάσει στον Θεού χωρίς την καρδιά του. Χωρίς ταπείνωση και χωρίς αγάπη. Πίστεψε ότι μπορεί να φτειάχνει έναν Θεό κατά το δοκούν. Να κάνει προσθαφαιρέσεις στο δόγμα κατά την προσωπική του προ-αίρεση! Διερώμαστε ακόμη τι είναι τελικά ο παπισμός; Με μια λέξη: ΑΙΡΕΣΗ. [...]

* Βλ. Μαρτύριο των Δεκατριών Οσιομαρτύρων της Μονής Καντάρας, έκδ. Ιεράς Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής Μαχαιρά, 2007.

Πηγή: Ερετικό Ιστολόγιο (24/5/2010)

Τότε μόνο μπορούμε ν' αγαπάμε!

«Τι σημαίνει αγάπη;» Την αγάπη θα την καταλάβετε σε σχέση με την ελευθερία. Ο γάμος είναι ένας δεσμός. Ποια είναι η ταυτότητα του δεσμού; Μιλώντας για την ένωση των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού, η Εκκλησία χρησιμοποίησε δύο επιρρήματα: «ασυγχύτως» και «αδιαιρέτως». Αυτά τα δύο επιρρήματα είναι το DNA κάθε ανθρώπινης σχέσης για να είναι υγιής. «Ασυγχύτως» σημαίνει την ελευθερία και «αδιαιρέτως» σημαίνει την αγάπη.

Θυμάστε το τραγούδι που λέει «σ' αγαπώ γιατί είσ' εσύ»; Το τραγουδάμε εύκολα, δεν το καταλαβαίνουμε όμως. Ποια είναι η ερμηνεία «σ' αγαπώ γιατί είσ' εσύ»; Σ' αγαπώ και μπορώ να σε αγαπώ γιατί δεν είσαι εγώ. Γιατί αν προσπαθώ να σε κάνω «εγώ», δεν σ' αγαπώ. Εμείς, λοιπόν, σήμερα τραγουδάμε αλλά δεν ζούμε την αλήθεια που εκφράζει.

Τότε μόνο μπορούμε να αγαπάμε, όταν ο άλλος είναι έτερος, αλλιώς δεν αγαπάμε, αλλιώς προσπαθούμε να απορροφήσουμε τον άλλο.

Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Παύλος

Πηγή: Για μια υγιή και ζωντανή οικογένεια, έκδ. Σχολής Γονέων Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Λευκωσία: 2010, σ. 98

Να φταίτε πάντα και οι δυο μαζί!

Τι σημαίνει ένα διαζύγιο; Την ανικανότητά μας να αγαπήσουμε. Αυτό βασικά σημαίνει. Όλα τα υπόλοιπα είναι οι δικαιολογίες μας. Την αποτυχία να αγαπηθούμε. Τη λαθεμένη αντίληψη που είχαμε για τον γάμο. Ο γάμος δεν είναι βίος ανθόσπαρτος. [...] Μελετήστε με προσοχή την ακολουθία του Μυστηρίου [ενν. του γάμου]. Υπάρχει και μεταφρασμένη. Εκεί μέσα λοιπόν υπάρχουν όλα τα στοιχεία και όλες οι προϋποθέσεις που αν τις ζήσεις φθάνεις στην πληρότητα της σχέσης σου.

Η Εκκλησία από την αρχή μάς δείχνει τον δρόμο: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός...». Κι εκείνη τη στιγμή με το Ευαγγέλιο κάνει ο ιερέας το σημείου του Σταυρού. Τι σημαίνει αυτό; Τρία πράγματα βασικά.

Ξέρετε, παιδιά μου, για πού ξεκινάτε; Δεν ξεκινάτε για το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Ξεκινάτε για τη Βασιλεία του Θεού. Αυτή είναι η πορεία του γάμου.

Ποιος θα είναι ο οδηγός σας σ' αυτήν την πορεία; Το Άγιο Ευαγγέλιο.

Ποια είναι η πορεία σας; Η Σταυρική!

Λέω στα ζευγάρια που παντρεύω: «Αν το καταλάβατε, παιδιά μου, σήμερα πρέπει να πεθάνετε, πρέπει να πεθάνει ο εγωισμός σας. Ξεκινήσατε καθένας από το σπίτι του και ήρθατε εδώ και τώρα φεύγετε από εδώ μαζί σε ένα καινούργιο σπίτι. Πολύ ωραία. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ο κάθε ένας πρέπει να φύγει από τον εαυτό του πια. Από αυτό που ήταν μέχρι τώρα. Κι εδώ η Χάρις του Θεού σάς ένωσε.»

Βλέπετε κάποια στιγμή ενώνουμε τα χέρια και τους λέω: «Έχετε δει δύο κλειδιά περασμένα σε κρίκο; Όπου και να 'ναι, θα είναι μαζί. Στην τσέπη μας ευρίσκονται ή μας πέσαν στον δρόμο ή τα πετάξαμε στη θάλασσα, θα είναι πάντα μαζί γιατί τα ενώνει ένας κρίκος. Αν όμως βγουν από τον κρίκο είναι ζήτημα τύχης, αν θα μείνουν και τα δύο κοντά και μαζί. Ποιος είναι ο κρίκος; Η χάρη του Θεού. Βάλτε τα χέρια σας, βάλτε τις καρδιές σας και οι δυο σας στο χέρι του Θεού. Ο Θεός δεν μας παίρνει με το ζόρι, απλώνει το δικό Του χέρι και εάν εσείς με τη θέληση βάλετε τα δικά σας χέρια ο Θεός θα σας ενώσει σε μια ενότητα τέλεια και αγία και έτσι να πορευτείτε.»

Όταν στην Ελλάδα καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος, εγώ πανηγύριζα. Είπα, «επιτέλους, θα αποφύγω την ταλαιπωρία να παντρεύω ανθρώπους που δεν ξέρουν τι κάνουν.» Να πας στον Δήμαρχο κι όπου θέλεις. Όχι όμως εδώ! Γιατί ο χώρος αυτός εδώ είναι για αυτούς που ξέρουν τι θέλουν και πιστεύουν τι κάνουν. Ένα διαζύγιο μπορεί να έχει πολλές αφορμές, αλλά οι αιτίες του είναι λίγες.

Πώς προετοιμάζονται δύο νέοι άνθρωποι για να παντρευτούν; Από 'κεί θα καταλάβεις ποια θα είναι η συνέχεια.

Πόσο καλά γνωρίζονται; Ή πόσο βαθιά αγνοούνται;

Έχω ακούσει πολλές φορές την παρατήρηση «δεν ήτανε έτσι στην αρχή». Έτσι ήτανε, παιδί μου, αλλά εσύ δεν τον είδες. Ο αρραβώνας δεν είναι μια χαζοχαρούμενη περίοδος που θα κοιτάξουμε πώς θα περάσουμε καλά. Είναι ακριβώς μια περίοδος που οι άνθρωποι μιλάνε σοβαρά για το μέλλον τους, βλέπουν αν συμφωνούν, αν ταιριάζουν, αν έχουν την ίδια πλεύση μέσα στη ζωή τους, ακόμα μερικές φορές σε μερικά πράγματα, που φαίνονται πιο ρηχά, πιο εύκολα. 

Κάποτε έλεγα σε δυο παιδιά που συνδεόντουσαν: 
- Παιδιά χωρίστε τώρα γιατί θα χωρίσετε αύριο.
- Μα γιατί;
- Γιατί δεν έχετε καμία σχέση μεταξύ σας. Τα ενδιαφέροντα του ενός είναι τελείως διαφορετικά κι εξειδικευμένα, του άλλου είναι -τα παιδιά χρησιμοποιούν σήμερα αυτή τη λέξη- «μπάζα». Σε λίγο εσύ θα αρχίσεις να τη ζηλεύεις και εσύ σε λίγο θα αρχίσεις να κουράζεσαι. Λοιπόν, μην κάνετε λάθη!

Ευτυχώς κατάλαβαν έγκαιρα. Γιατί είναι πάρα πολύ σημαντικό να βλέπεις την αλήθεια. Το σ' αγαπώ και μ' αγαπάς είναι εύκολο να το λες, δύσκολο όμως να το ζεις. Εμείς μάθαμε ότι η αγάπη είναι σαρκωμένη. Κι αν δεν σαρκώνεται, δεν σταυρώνεται, τότε ακριβώς δεν προχωράει. 

Το Διαζύγιο τελικά είναι μια αποτυχία. Το ερώτημα όμως είναι το εξής: Πώς θα αντιμετωπίσουμε ένα διαζύγιο; Διδασκόμεθα από τα λάθη μας; Καταλάβαμε γιατί φτάσαμε εδώ; Πρώτα-πρώτα έχουμε τη συνείδηση ότι αποτύχαμε; Και δεν αποτύχαμε τυχαία, αποτύχαμε για συγκεκριμένους λόγους, καθαρούς και ορατούς ή πιστεύουμε ότι φταίει μόνο ο άλλος; Στα ζευγάρια που παντρεύω τους εύχομαι: «Παιδιά μου, σας εύχομαι να μάθετε στη ζωή σας να φταίτε πάντα και οι δυο μαζί. Γιατί αν πιστέψετε ότι φταίει μόνο ο άλλος, κάτι δεν πάει καλά μεταξύ σας.»

Παντρεύομαι σημαίνει δέχομαι τον άλλο όπως είναι γιατί τον αγαπάω. Παντρεύομαι σημαίνει ότι αγωνίζομαι, κάνω τα πάντα για να δίνω χαρά σ' αυτόν που αγαπάω. Άρα λοιπόν υπάρχει μια κοινή πορεία και των δύο, δηλαδή το ότι ο άλλος με δέχεται, δεν γεννάει ασυλία του εγωισμού μου, αφού με δέχεται όπως είμαι. Σε δέχεται γιατί σε αγαπάει, εσύ αγαπάς; Τότε διορθώσου. Τότε αφού βλέπεις ότι κάτι ενοχλεί τον άλλο, διόρθωσέ το. Όταν ακούω ανθρώπους να λένε: «εγώ αυτός είμαι ή εγώ αυτή είμαι, δεν αλλάζω», τους λέω: «Κακώς παντρευτήκατε, γιατί όταν κάποιος αγαπάει, αλλάζει.» Δεν αλλάζω σημαίνει δεν αγαπάω. Τα υπόλοιπα είναι περιττά.

Μητροπ. Σισανίου και Σιατίστης Παύλος

Πηγή: Για μια υγιή και ζωντανή οικογένεια, έκδ. Σχολής Γονέων Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Λευκωσία: 2010, σ. 101-104

Ο Θεός είναι υποχρεωμένος να βοηθά!

Μαρτυρία του κ. Ταμιωλάκη Ελευθερίου από την Κρήτη:

«Βρέθηκα κάποτε σε δύσκολη θέση εξ αιτίας των πολλών μου υποχρεώσεων, και πήγα να δω τον Γέροντα για να με στηρίξει. Μέσα στα χιόνια με πολύ άσχημο καιρό έφθασα και χτύπησα την πόρτα. Μου άνοιξε ο Γέροντας και με έβαλε μέσα γρήγορα. «Σε περίμενα», μου είπε. Εγώ φυσικά δεν τον είχα ενημερώσει.

Με έβαλε να καθήσω κοντά στην σόμπα και άρχισε με υπομονή να μου φτιάχνει τσάι. Έβαλε νερό στο μπρίκι και έκανε τον σταυρό του λέγοντας, «δόξα Σοι ο Θεός!». Έβαλε το τσάι στο μπρίκι, ξανάκανε τον σταυρό του και ξαναείπε, «δόξα Σοι ο Θεός!». Έβαλε τέλος το μπρίκι στη φωτιά και ξανά πάλι τον σταυρό του και ξανά, «δόξα Σοι ο Θεός!».

Μέχρι τότε δεν μου είχε πει λέξη εκτός από το «σε περίμενα». Εγώ τον παρακολουθούσα και άρχισα να νευριάζω με την απάθειά του, γιατί εμένα με καίγανε τα δικά μου. Όταν έβρασε το τσάι, μου έδωσε το κύπελλο, με κοίταξε με εκείνο το αθώο και συμπονετικό βλέμμα του και με ρώτησε ήρεμα τι είχα και γιατί φαινόμουν ανήσυχος. Εγώ νευριασμένος άρχισα να του ξεφουρνίζω τα προβλήματά μου με έμφαση, τονίζοντας ότι ο κόσμος έξω έχει πολλές σκοτούρες.

Εκείνος μισοχαμογέλασε, ήπιε μια γουλιά από το δικό του τσάι και μου είπε απαθέστατα:

«Ε, και τι ανησυχείς; Θα βοηθήσει ο Θεός.»

Εγώ νευρίασα ακόμη περισσότερο και με το θάρρος που του είχα, γιατί τον αγαπούσα πολύ, του είπα:
«Ε, καλά τώρα, Γέροντα, ο Θεός βοηθάει μια, βοηθάει δυο. Υποχρεωμένος είναι να βοηθάει συνέχεια;»

Τότε με κοίταξε σοβαρά και μου είπε κάτι που με κεραυνοβόλησε κυριολεκτικά:

«Ναι», μου είπε, «υποχρεωμένος είναι!».

Ήταν τόσο μεγάλη η σιγουριά του και τόσο φανερό ότι αυτό το ήξερε από πρώτο χέρι που ξαφνικά μου ήλθαν τα πάνω κάτω. Μου έφυγαν τα νεύρα, ηρέμησα, ένιωσα μια απέραντη γαλήνη και είχα μόνο μία απορία που του την είπα:
«Καλά, και γιατί είναι υποχρεωμένος ο Θεός να μας βοηθά;»

Την απάντηση που μου έδωσε, μόνο ένας άνθρωπος που νιώθει πραγματικά σαν παιδί του Θεού και έχει παρρησία στον πατέρα του μπορούσε να μου δώσει. Μου είπε:
«Όπως εσύ που έκανες παιδιά, νιώθεις τώρα την υποχρέωση να τα βοηθήσεις και ξεκινάς από τη Θεσσαλονίκη και έρχεσαι εδώ με τέτοιον καιρό γιατί ανησυχείς, έτσι και ο Θεός που μας έφτιαξε και μας έχει παιδιά Του ενδιαφέρεται και Αυτός για μας, και νιώθει την ανάγκη να μας βοηθήσει. Ναι, υποχρεωμένος είναι!»

Η αμεσότητα αυτής της απάντησης ήταν τέτοια που ξαφνικά μου έφυγε ένα βάρος και έπαψα από τότε οριστικά να ανησυχώ για το μέλλον».

Πηγή: Ιερομόναχος Ισαάκ (2004), Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου, Άγιον Όρος. 

Αναδημοσίευση: Άγιον Όρος: Το περιβόλι της Παναγίας (3/2/2011)

Η αύρα της κλήσης σου, Αββά

Νουθεσίες

Μου 'λεγες, Αββά:

Πρόσεξε το διασκορπισμό του νου

τη σιωπή αγάπησε

δάμασε τις αισθήσεις

τα συναισθήματα έλεγξε

να βλέπεις και να μη βλέπεις, κόρη

ν' ακούεις και να μην ακούς

όλους ν' αγαπάς 

και κανέναν μην αγαπάς·*

μα πάνω απ' όλα η ταπείνωση.

Σ' άκουγα σκεφτική, Αββά

του κόσμου η σοφία

αντίθετη προς τη σοφία την άνωθεν

το διασκορπισμό του νου

πολυπραγμοσύνη θεωρεί

τη σιωπή, αντικοινωνικότητα

τον έλεγχο των αισθήσεων, πουριτανισμό

την αμαρτία, σκέψη αποκλίνουσα των τολμηρών

την αγία ταπείνωση, μωρία.

Αντίθετη προς τον τυφώνα

η αύρα της κλήσης σου, Αββά.

Μου 'λεγες:

Μέγας ο αγών κατά των παθών, κόρη

αλλά χάριτι Θεού

όλα κατορθούνται

και τη Αυτού βοηθεία

τα αδύνατα δυνατά γίνονται.**

* Σημ. 1: «Ν' αγαπάς όλους, αλλά κανέναν παθιασμένα.» Νουθεσίες του γέροντα Ιερωνύμου της Αίγινας.

** Σημ. 2: Λόγια του γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή.

Κατίνα Γιαννάκη-Παπαστυλιανού
Πηγή: περιοδικό Ακτή, έτος κβ', τεύχ. 85, Χειμώνας 2010, Λευκωσία, σ. 10

Χριστός με σκουλαρίκι!

Στον νότιο τοίχο* υπάρχει η μεγάλη τοιχογραφία της Παναγίας της Αρακιώτισσας, όπου άγγελοι δεόμενοι στα δεξιά και στα αριτερά της με συγκλονισμό κρατούν τα σύμβολα του πάθους, τον Σταυρό, τον σπόγγο και τη λόγχη. Πρόκειται για πρώιμη απεικόνιση της Παναγίας του Πάθους.

Η Παναγία είναι θλιμμένη και στην κεφαλή φορά ένα βαθύ κόκκινο μαφόριο, το οποίο φτάνει μέχρι τα πόδια. Πίσω από τη Θεοτόκο υπάρχει ένας μεγαλοπρεπής θρόνος με πολλές επιγραφές και προσευχές γραμμένες στους τοίχους.

Τα χρώματα είναι σκούρα, ενώ τα αμυγδαλόσχημα μάτια της είναι τόσο γραμμικά και επιτηδευμένα που η ματιά της Θεοτόκου ενώνεται με τη ματιά του βρέφους Ιησού. Φαίνεται δηλαδή να μη βλέπει εμάς, αλλά να συνομιλεί, ως εκπρόσωπος του ανθρωπίνου γένους, με το βρέφος Ιησού.

Σε αυτή τη βαθυστόχαστη συνομιλία των χρωμάτων και των κινήσεων, υπάρχει και μια λεπτομέρεια που προσδίδει γραφικότητα. Αν προσέξουμε καλά τον Ιησού θα δούμε ότι στο αφτί Του φοράει ένα σκουλαρίκι. Το ίδιο κόσμημα βλέπουμε και στην τοιχογραφία που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Παναγία, όπου ο Ιησούς αγκαλιάζεται «χερσί πρεσβυτικαίς» από τον Συμεών. Το σκουλαρίκι στο Βυζάντιο ονομαζόταν σχολαρίκιον και το φορούσαν οι μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Κωνσταντινουπόλεως για να διακρίνονται, αφού προορίζονταν για μέλη της αυτοκρατορικής φρουράς. Επειδή ονομάζονταν σχολάριοι, τα ενώτια που έφεραν ως διακριτικό τους γνώρισμα ονομάστηκαν σχολαρίκια. Έτσι, από το σχολάριον φτάσαμε στο σημερινό σκουλαρίκι.

Τώρα, γιατί να φορεί σκουλαρίκι ο Χριστός; Διότι είναι ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και το μοναχοπαίδι της Παναγίας. Κι αυτό παραπέμπει σ' ένα πολύ παλιό έθιμο. Θυμάμαι τη γιαγιά μου τη Μυροφόρα που έζησε 97 χρόνια, που μου έλεγε ότι όταν ήταν νέα στο χωριό της, την Κάτω Ζώδεια, οι πλούσιες οικογένειες είχαν το έθος να βάζουν χρυσό σκουλαρίκι στο δεξί αφτί του μοναχογυιού τους. Όταν το παιδί μεγάλωνε και παντρευόταν του έβγαζαν το σκουλαρίκι και του έλεγαν: «Γυιε μου, τώρα εσύ θα πάρεις γυναίκα με σκουλαρίκι, δεν θα φοράς σκουλαρίκι.»

Όταν τη ρώτησα «γιατί έβαζαν σκουλαρίκι στον μοναχογυιό, γιαγιά;», μου έδωσε μια άκρως παιδαγωγική απάντηση: «Του έβαζαν σκουλαρίκι διότι δεν είχε άλλα αδέλφια για να ξεχωρίζει μέσα στο χωριό και έτσι να τον προσέχουμε, να τον φροντίζουμε, να μην τον πληγώνουμε και να τον αγαπούμε περισσότερο. Είχε ανάγκη από ειδική σημασία, αφού δεν είχε αδέλφια και αδελφές για να του τη δώσουν. Κι όταν έβρισκε σημασία και αγάπη από τη γυναίκα του όταν παντρευόταν, έβγαζε το σκουλαρίκι.»

Θυμάμαι, σε μια επίσκεψή μου στο Γυμνάσιο Κάτω Πύργου, μοίραζα στα παιδιά της Γ' Λυκείου την εικόνα της Παναγίας της Αρακιώτισσας. Οπόταν, ένα παιδί μου λέει χαμηλόφωνα: «Πάτερ, είναι αμαρτία να φορείς σκουλαρίκι; Θυμώνει η καθηγήτρια και λέει ότι είναι αμαρτία.» Του λέω: «Γυιε μου, αφού και ο Χριστός, ο Θεός, που τώρα σου έδωσα, φορεί σκουλαρίκι.» «Μα πού πάτερ;» μου λέει το παιδί. «Κοίταξε την εικόνα καλά» του απαντώ. Τότε αυτός βγάζει μια φωνή θριαμβευτική: «Κυρία και ο Χριστός φόρεσε σκουλαρίκι.» Του λέω: «Θες να μάθεις και γιατί;» Και αφού του είπα την ιστορία της γιαγιάς Μυροφόρας, στο τέλος του λέω: «Εάν και εσύ γυιε μου έχεις ανάγκη από ειδική σημασία, από περισσότερη αγάπη, φόρεσε σκουλαρίκι. Εάν όμως έχεις αυτή την αγάπη από τους συμμαθητές σου, από το περιβάλλον σου και την οικογένειά σου είναι περιττό.»

Βλέπουμε λοιπόν ότι και οι χαριτωμένες λεπτομέρειες έχουν τη δική τους ιστορία στη λαϊκή παράδοση και στη θεολογία.

Πηγή: Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, Ιερά Μονή Παναγίας του Άρακα, εκδ. «Θεομόρφου», σ. 23-27

* Σημείωση: Το απόσπασμα αναφέρεται στην Ι.Μ. Παναγίας του Άρακα που βρίσκεται στο χωριό Λαγουδερά της επαρχίας Λευκωσίας. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο 1192.

Ο μεγαλύτερος πατέρας της Κύπρου

 

[...] Μεταξύ των Αγίων της Κυπριακής Εκκλησίας, αλλά και σύνολης της Ορθοδοξίας, ξεχωρίζει και ο δικός μας Μέγας Άγιος, ο Άγιος Επιφάνιος.

Για τον άγιο Επιφάνιο, δυστυχώς, οι πιο πολλοί από μας λίγα γνωρίζομε, αν και για 36 ολόκληρα χρόνια διετέλεσε Επίσκοπος της αρχαίας πόλεως Κωνσταντίας* (της Σαλαμίνας δηλαδή) και ταυτόχρονα υπήρξε και Αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Καταγόταν, βέβαια από την Παλαιστίνη και ήρθε με πρόνοια του Θεού να επισκεφθεί τον γέροντά του τον άγιο Ιλαρίωνα, που ασκήτευε στην Κύπρο. Τότε χήρευσε ο θρόνος του Αρχιεπισκόπου, γι' αυτό και ο άγιος Ιλαρίωνας αλλά και η Σύνοδος και ο λαός της νήσου μας, παρά την επίμονη άρνησή του, τον εξέλεξαν Αρχιεπίσκοπό τους.

Ο Άγιός μας διέθετε, όχι μόνο για την εποχή του, αλλά και για τα σημερινά δεδομένα, μια τεράστια μόρφωση. Μέσα στα έργα του, που δεν είναι λίγα, τον βλέπομε να κατέχει σχεδόν απ' έξω τόσο την Παλαιά όσο και την Καινή Διαθήκη. Αλλά δεν ήταν μόνο άριστος γνώστης της Αγίας Γραφής. Μπορούσε να την ερμηνεύει ορθόδοξα και με αγιογραφικά επιχειρήματα να αποστομώνει έτσι τους πολλούς αιρετικούς.

Όμως η μόρφωσή του είχε και μια άλλη καταπληκτική ευρύτητα. Ήταν μελετητής των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, Πυθαγόρα, Πλάτωνα, Αριστοτέλη κ.ά. Μέσα στα κείμενά του μας παραθέτει πληροφορίες για τη ζωή, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα πολλών αρχαίων λαών. Ακόμη θαυμάζομε πως ο Άγιος γνώριζε για τις ιδιότητες των δένδρων, των φυτών, των λουλουδιών. Επίσης ήξερε ο Άγιος για τη συμπεριφορά των ζώων. Και αυτό που πιο πολύ μας καταπλήσσει είναι οι πολλές γνώσεις του για τον κόσμο της θάλασσας, για τον ορυκτό πλούτο της γης, για τις γεωγραφικές ζώνες του πλανήτη μας. Όλα όμως αυτά δεν στάθηκαν πειρασμός και σκάνδαλο για τον Άγιο, όπως συνέβηκε με πολλούς αιρετικούς. Αντίθετα τα χρησιμοποιούσε ως εργαλείο, για τη δόξα του Θεού και την υπεράσπιση της Ορθόδοξης πίστης, της οποίας ήταν ακραίος πρωταθλητής.

Ο άγιος Ιερώνυμος, ένας σύγχρονός του Άγιος, ο οποίο τον γνώριζε προσωπικά, μας πληροφορεί ότι ο άγιος Επιφάνιος μιλούσε πέντε γλώσσες: Ελληνικά, Εβραϊκά, Λατινικά, Κοπτικά, Συριακά.

Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Παλαιστίνη. Γεννήθηκε το 310 μ.Χ. Από μικρός φαίνεται να ορφάνεψε. Η πρόνοια του Θεού όμως τον βοήθησε να γνωρίσει τον Χριστό και να βαπτισθεί.

Νέος ταξιδεύει στην Αλεξάνδρεια. Ήθελε φαίνεται να γνωρίσει τους μεγάλους ασκητές της Αιγύπτου και προπαντός να έλθει σε επικοινωνία με τον τότε γίγαντα της Ορθοδοξίας Μέγα Αθανάσιο. Οι εμπειρίες του στην Αίγυπτο στάθηκαν καθοριστικές. Ποτέ του δεν λησμόνησε τον Μέγα Αθανάσιο, γι' αυτό και πολλές φορές μέσα στα έργα του τον αναφέρει με θαυμασμό και παραπέμπει στις διδαχές του.

Αλλά στην Αίγυπτο γνώρισε και τους μεγάλους μοναχούς και εραστές της ασκητικής ζωής. Γι' αυτό και γυρίζοντας πίσω στην Παλαιστίνη, με τη βοήθεια του Θεού, ιδρύει ο ίδιος Μοναστήρι, το «Παλαιόν», όπως το ονόμασε, στο οποίο διετέλεσε και ηγούμενός του για 30 χρόνια. Την αγάπη του για τον Μοναχισμό τη διατήρησε μέχρι τέλους της ζωής του. Γι' αυτό και ερχόμενος στην Κύπρο συστηματοποιεί και ενισχύει τον Κοινοβιακό Μοναχισμό. Ο ίδιος, βέβαια, ζούσε πολύ ασκητικά.

Όμως, κάτι άλλο στάθηκε ως πόνος μεγάλος του Αγίου από την εμπειρία του στην Αλεξάνδρεια. Άκουσε και γνώρισε εκεί για τις μεγάλες αιρέσεις. Και πρώτα για την αίρεση του σατανοκίνητου Αρείου, ο οποίος δυστυχώς, ήταν κληρικός της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας και δίδασκε, όπως και οι σημερινοί Ιεχωβάδες, ότι ο Χριστός είναι κτίσμα και όχι Θεός. Φαίνεται μάλιστα να συζήτησε και μαζί του. Επίσης έμαθε και για τις αιρέσεις των Γνωστικών. Οι Γνωστικοί ήταν πολύ επικίνδυνοι αιρετικοί. Ανακάτευαν τα χριστιανικά δόγματα με τις ελληνικές φιλοσοφίες και τις εθνικές ασχημοσύνες. Και έτσι παρέσυραν πολλούς. Μάλιστα, αναφέρεται στον βίο του ότι προσπάθησαν αυτοί οι Γνωστικοί κάποια φορά να παρασύρουν στις αιρέσεις και στις αισχρές πράξεις τους και τον Άγιο. Αλλά αυτός, παρά το νεαρό της ηλικίας του, στάθηκε ακλόνητος βράχος πίστεως και ηθικής. Και όχι μόνο δεν παρασύρθηκε αλλά, φαίνεται, πως από τότε έβαλε ως στόχο του να γίνει σφοδρός πολέμιος των αιρετικών και των Γνωστικών.

Και με τη δύναμη του Τριαδικού Θεού τα κατάφερε. Αργότερα, όταν ήλθε στην Κύπρο μας έγραψε και ευτυχώς διασώζονται δύο περισπούδαστα έργα του. Το ένα λέγεται «Αγκυρωτός», που σημαίνει πως όσοι το διαβάζουν στηρίζονται πάνω στην άγκυρα της διδασκαλίας του, που είναι η πίστη της Εκκλησίας μας και παραμένουν σταθεροί και δεν φοβούνται τις απειλές και τις φουρτούνες των αιρέσεων. Και το άλλο ονομάζεται «Πανάριον», όπου μας παρουσιάζει και ανατρέπει συγχρόνως 80 αιρέσεις. «Πανάριον» θα πει, λέγει ο ίδιος ο Άγιος, πανέρι ή κιβώτιο ή αποθήκη φαρμάκων, που σημαίνει πως, αν κάποιον τον προσβάλει οποιαδήποτε αίρεση ή ακόμη και αν τον πληγώσει με το δηλητήριό της, μπορεί να έχει ως εύκαιρο φαρμακείο το έργο του Αγίου και να το χρησιμοποιεί ως αντίδοτο με τα φάρμακα που διαθέτει.

Βέβαια, ο Άγιος δεν πολέμησε τους αιρετικούς μόνο με τα γραπτά του κείμενα. Πολλές φορές ύψωσε το ανάστημά του και συζήτησε μαζί τους. Παρέστη ακόμη ανάγκη να μεταβεί σε αρκετές περιπτώσεις και στο εξωτερικό και να πάρει μέρος σε Συνόδους, όπως στη Β' Οικουμενική το 381, και να υπερασπιστεί την ορθόδοξη πίστη. Πήγε και στην Κωνσταντινούπολη, έφθασε και μέχρι τη Ρώμη.

Αλλά και η φήμη του ως Αγίου ξεπέρασε τα μικρά όρια της Κύπρου. Ενόσω ζούσε θαυματουργούσε. Θεράπευε τους χωλούς, τους κωφούς και προπαντός τους καρκινοπαθείς. Όταν πήγαινε σε μια ενορία ή σε ένα χωριό, για να λειτουργήσει, δεν τον άφηναν να φύγει. Μετά τη Λειτουργία το πλήθος του κόσμου που μαζευόταν δεν έφευγε, αλλά έμενε, για να τον ακούσουν να τους διδάσκει και να θεραπεύει τους ασθενείς τους. Κι όταν έφθανε η νύκτα, τον κρατούσαν από τα πόδια και τον παρακαλούσαν να μη φύγει. «Μείνε ακόμη λίγο μαζί μας, Πατέρα», του έλεγαν!

Τόση ήταν η αγάπη του κόσμου και η εμπιστοσύνη που έτρεφαν στο πρόσωπό του, ώστε, σε θέματα πίστεως έλεγαν: «Αφού αυτό το λέει ο Επιφάνιος, τότε αυτό είναι το ορθό»!

Εντύπωση μας κάνει πως ενώ πολλούς άλλους σύγχρονούς του Πατέρες οι αιρετικοί αυτοκράτορες τους κατεδίωξαν ή τους εξόρισαν, όπως τον Μ. Αθανάσιο, τον Μ. Βασίλειο, όμως τον Άγιο Επιφάνιο κανένας δεν τόλμησε να τον πολεμήσει, γιατί είχε ακαταμάχητη ασπίδα την αγάπη του λαού του. Στα χρόνια της Αρχιερατείας του η Εκκλησία της Κύπρου γνώρισε μέρες πνευματικής δόξας. Ο ίδιος ο Άγιος περιήλθε όλη την Κύπρο και με τη δύναμη της άγιας προσωπικότητάς του κατόρθωσε ώστε να μη μείνει ούτε ένας ειδωλολάτρης, αλλ' ούτε και ένας αιρετικός στο νησί.

Η φήμη του ως μεγάλου Αγίου και Πατέρα της Εκκλησίας μας φαίνεται και από το γεγονός ότι η Έβδομη Οικουμενική Σύνοδος τον ονομάζει Πατέρα και Διδάσκαλο της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας.

Οι μαθητές του μετά τον θάνατό του που συνέβηκε το 403 μ.Χ. έκτισαν στη Σαλαμίνα μεγαλοπρεπέστατο ναό (επτάκλιτη βασιλική) στο όνομά του. Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαΐου. [...]

Πηγή: Ο Άγιος Επιφάνιος: Ο μεγαλύτερος Πατέρας και Διδάσκαλος της Κυπριακής Εκκλησίας και Μέγας Άγιος, έκδ. Γραφείου Θρησκευτικής Διαφωτίσεως Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου.

* Σημείωση: Κωνσταντία ήταν το βυζαντινό όνομα της αρχαίας πόλης της Σαλαμίνας της Κύπρου, η οποία βρίσκεται σήμερα στην περιοχή της κατεχόμενης Αμμοχώστου.

Οι πέντε δρόμοι

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος πρακτικά μας δείχνει πέντε δρόμους της μετανοίας. Μας λέγει:

Πρώτος δρόμος μετανοίας είναι ν’ αυτοκαταδικάζεσαι για τις αμαρτίες σου. Ο Κύριος εκτιμά ιδιαίτερα αυτή σου την πράξη. Αυτός που μόνος του καταδίκασε τ’ αμαρτήματά του πολύ δύσκολα θα τα επαναλάβει. Η έγκαιρη εξέγερση της συνειδήσεως σου διά της αυτοκατηγορίας δεν θα έχει κατήγορο στο ουράνιο κριτήριο.

Δεύτερος αξιόλογος δρόμος μετανοίας είναι να μη βαστάς κακία για κανένα, ακόμα και γι’ αυτούς τους εχθρούς σου. Να συγκρατείς πάντοτε την οργή σου, να συγχωρείς τ’ αμαρτήματα των άλλων, γιατί έτσι θα εξαλείψει και τα δικά σου ο Κύριος. Είναι αυτό ένα αποτελεσματικό καθαρτικό, αφού μας το υπέδειξε ο ίδιος ο Κύριος λέγοντας: Αν συγχωρέσετε τους χρεώστες σας, τότε θα σας συγχωρήσει σίγουρα και ο ουράνιος πατέρας μας (Ματθ. 6. I).

Τρίτος ασφαλής δρόμος μετανοίας είναι η ορθή, θερμή και εκ βαθέων καρδιακή προσευχή. Μη λησμονάμε την ευαγγελική χήρα που επέμενε στο αίτημα της στον δύστροπο δικαστή και τελικά έλαβε το ποθούμενο (Λουκ. 18, 1-8). Αν εκείνη έλαβε για την επιμονή της από τον αδιάντροπο δικαστή, πόσο μάλλον εμείς που έχουμε ουράνιο πατέρα ήμερο, φιλικό και φιλάνθρωπο και οπωσδήποτε θα μας δωρίσει τα προς τη σωτηρία μας αιτήματα.

Τέταρτος σίγουρος δρόμος μετανοίας είναι της ελεημοσύνης, που η δύναμή της είναι ανέκφραστα μεγάλη. Ο προφήτης Δανιήλ είπε στον βασιλέα Ναβουχοδονόσορα να ξεπλύνει τις πολλές αμαρτίες του μ’ ελεημοσύνη και τ’ ανομήματά του με το να ευσπλαγχνισθεί τους φτωχούς. Η αγάπη είναι ικανή να εξαλείψει αμαρτήματα. Ο μετανοημένος παραβάτης με τη φιλανθρωπία επανορθώνει τα πάντα με τον αγώνα του και τη χάρη του Θεού.

Πέμπτος δρόμος σταθερός ο συνδυασμός πηγαίας μετριοφροσύνης κι εγκάρδιας ταπεινοφροσύνης. Μάρτυρας προς τούτο ο τελώνης της ευαγγελικής παραβολής. Η γνήσια ταπεινοφροσύνη του αποτίναξε όλο το βαρύ φορτίο των αμαρτημάτων του.

Καταλήγει λοιπόν, αγαπητοί μου αδελφοί, ο ιερός Χρυσόστομος: Να καταδικάζουμε τις αμαρτίες μας, να συγχωρούμε τις αμαρτίες των αδελφών μας, να ‘χουμε κερδοφόρα προσευχή, καρπούς ελεημοσύνης και ταπεινοφροσύνης, δίχως να καθυστερούμε, δίχως να χάνουμε ούτε μία μέρα και ώρα βαδίζοντας τους πέντε αυτούς σωτήριους δρόμους καθημερινά.

Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης, Χριστός χριστιανούς χαρά χαρίζει, εκδ. «Τήνος»

Αποδελτίωση: Θησαυρός Γνώσεων και Ευλαβείας (8/4/2011)

Τί μήτερ αἰτεῖς;

Ανήμερα της γιορτής της μητέρας, θυμόμαστε και ευχαριστούμε για τις ακατάπαυστες ικεσίες της τη Μητέρα του Χριστού μας και Μητέρα απάντων, την Παναγία μας. Το παρακάτω απόσπασμα αναφέρεται στη συνομιλία Μητέρας και Υιού, όπως τη συνέλαβε ο αγιογράφος, σε μία υπέροχη τοιχογραφία της Ι.Μ. Παναγίας του Άρακα στην επαρχία Λευκωσίας της Κύπρου:
 

Όπως κοιτάζουμε προς το ιερό βήμα, στα αριστερά του εικονοστασίου βλέπουμε τον Χριστό τον Αντιφωνητή όρθιο και στα δεξιά του τη Θεοτόκο την Ελεούσα. Το επίθετο Ελεούσα πιθανώς να άρχισε να αποδίδεται στην Παναγία, όταν έφτασε στην Κύπρο η Παναγία η Ελεούσα του Κύκκου. Επίσης, το επίθετο Αντιφωνητής το συναντάμε και στη Μονή του Χριστού Αντιφωνητή που ευρίσκεται παρά την Καλογραία στον κατεχόμενο Πενταδάκτυλο. Ίσως, ο Αψευδής [ενν. τον αγιογράφο του ναού] να γνώριζε για την Ελεούσα του Κύκκου, αλλά και για τον Αντιφωνητή του Πενταδακτύλου, κι έτσι έδωσε αυτά τα επίθετα στις δύο ωραιότατες και κατανυκτικές τοιχογραφίες του Χριστού και της Παναγίας.

Ο Αντιφωνητής αυτός είναι ο ωραιότερος Χριστός που έχει η Κύπρος. Μάλιστα, όταν πλησιάζουμε κοντά στο πρόσωπό Του θα δούμε ότι η κάθε τρίχα της γενειάδας Του έχει χαρακτήρα, αφού είναι ζωγραφισμένη με τελείως διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή, ο αγιογράφος αυτός όταν ζωγράφιζε τη γενειάδα του Χριστού, σεβάστηκε και την τελευταία Του τρίχα. Κι εδώ να θυμηθούμε το Ευαγγελικό: «Καὶ αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς ὑμῶν πᾶσαι εἰσίν ἠριθμημέναι», οπόταν, αφού είναι αριθμημένες μπορούν και να ζωγραφιστούν.

Στην άλλη τοιχογραφία βλέπουμε την Παναγία την Ελεούσα να κρατεί ένα ειλητάριο, στο οποίο αναγράφεται ένας διάλογος που κάνει με τον Υιό της και Θεό ημών, Ιησού Χριστό. Με κόκκινα γράμματα παρατίθενται τα ερωτήματα και οι αυστηρές θέσεις του Αντιφωνητή Ιησού Χριστού, ενώ με μαύρα γράμματα είναι τα παρακλητικά λόγια της Παναγίας:

Ο Χριστός: «Τί μήτερ αἰτεῖς;» (Τι θέλεις μητέρα;)
Η Παναγία: «Τὴν βροτῶν σωτηρίαν.» (Τη σωτηρία των θνητών, των ανθρώπων.)
Ο Χριστός: «Παρώργισάν με.» (Με έχουν θυμώσει.)
Η Παναγία: «Συμπάθησον Υἱέ μου.» (Δείξε επιείκεια Γυιε μου. Συμπάθησέ τους.)
Ο Χριστός: «Ἀλλʼ οὐκ ἐπιστρέφουσιν.» (Αλλά δεν επιστρέφουν.)
Η Παναγία: «Καὶ σῶσον χάριν.» (Να τους σώσεις, Του λέει, χατιρικά, δωρεάν. Για χάρη μου, σώσε τους.)
Ο Χριστός: «Ἔξουσιν λύτρων.» (Θα τους δοθεί λυτρωμός από τις αμαρτίες τους.)
Η Παναγία: «Εὐχαριστῶ Σε Λόγε.»

(Πανιερότατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, Ιερά Μονή Παναγίας του Άρακα, εκδ. «Θεομόρφου», σ. 18-23)

Μέχρι ποιου σημείου θα φθάσει η υπομονή σου;

Ακούσαμε [...] να διαβάζεται ο λόγος εκείνος του μακάριου Δαυίδ που λέει: «Με υπομονή περίμενα τη βοήθεια του Κυρίου και Εκείνος έδωσε προσοχή σ' εμένα και άκουσε τη δέηση και την παράκλησή μου» (Ψαλμ. λθ' 1).

Αποδείχθηκε δηλαδή για μας πως είναι μεγάλο τρόπαιο η υπομονή. [...] 

Δες και τον μακάριο Ιώβ, τον αγωνιστή της οικουμένης, εκείνον που πάλεψε και σύντριψε τη δύναμη του διαβόλου. Πόσο αγωνίσθηκε εναντίον του ο διάβολος, αλλά δεν κατάφερε να καταβάλει τον αθλητή. Άδειασε το σακκούλι με τα όπλα του, έβαλε όλες τις παγίδες του σε ενέργεια, αλλά δεν μπόρεσε να βουλιάξει το πλεούμενο. Έσπασε τα κλαδιά του δέντρου, αλλά δεν μπόρεσε να το ξεριζώσει. Σήκωσε τρικυμίες, αλλά δεν στάθηκε αδύνατον να κουνήσει τον βράχο.

Είδες πόση υπομονή είχε ο δίκαιος αυτός; Είδες αθλήματα που έκανε αυτός ο αγωνιστής; Είδες ακλόνητο βράχο; Είδες στρατιώτη έτοιμο για μάχη; Είδες πύργο γερά θεμελιωμένο; Είδες πώς δοξάσθηκε ο δίκαιος και έφυγε σαν δραπέτης, ντροπιασμένος ο διάβολος;

Πρόσεξε και το αποκορύφωμα της υπομονής του. Μετά την κλοπή των βοδιών του, είδε τον αφανισμό των προβάτων, το γκρέμισμα του σπιτιού, τη συμφορά της θανής των παιδιών του. Γιατί εκείνα που είχαν ένα-ένα έλθει στον κόσμο σε διαφορετικά χρόνια, έφυγαν με μιας από τη ζωή, την ίδια στιγμή. Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά έρχεται και η γυναίκα του και του λέει:

«Μέχρι ποιου σημείου θα φθάσει η υπομονή σου ώστε να λες, "να, ακόμα λίγο θα περιμένω την ελπίδα της σωτηρίας μου"; Δεν χάθηκε πια καθετί που να θυμίζει την ύπαρξή σου πάνω στη γη; Τα αγόρια και τα κορίτσια -οι ωδίνες και οι πόνοι της κοιλιάς μου, για τα οποία μάταια κόπιασα με χίλιους μόχθους να τα αναθρέχω- δεν ζουν πια. Και συ ο ίδιος κάθεσαι μέσα στη σαπίλα των σκουληκιών και περνάς τις νύχτες σου έξω στο ύπαιθρο. Και εγώ κατάντησα να γυρίζω από τόπο σε τόπο και από σπίτι σε σπίτι και να ζητιανεύω, ζητώντας την ελεημοσύνη του κόσμου και περιμένοντας πότε θα βραδιάσει, για να ξεκουρασθώ από τους βαρείς κόπους μου και από τους πόνους που με ζώνουν. Βλασφήμησε επιτέλους τον Θεό, που τόσο σκληρά σε τιμωρεί και δώσε ύστερα τέλος στη βασανισμένη και ανυπόφορη ζωή σου.»

Ο Ιώβ όμως, αφού την κοίταξε αποδοκιμαστικά, της είπε:

«Γιατί μίλησες σαν εκείνες τις άμυαλες και απερίσκεπτες γυναίκες; Εάν δεχθήκαμε από το χέρι του Κυρίου ευχαρίστως τόσα αγαθά, δεν θα υποφέρουμε και τα θλιβερά και δυσάρεστα, τα οποία Εκείνος παραχωρεί να μας βρίσκουν;» (Ιώβ β' 9-10)

Είδες πέλαγος υπομονής; Είδες σταθερή διδασκαλία; Δεν του λύγισε η συμφορά την υπομονή, αλλά, ενώ τον βρήκαν τόσα δεινά, σαν κύματα ωκεανού που έσπαγαν το ένα πίσω από το άλλο, το πλεούμενο της ύπαρξής του δεν βυθίσθηκε. Είδες του δικαίου ανθρώπου την υπομονή; Είδες στεφάνι που πλέχθηκε για να αμειφθεί αυτή η υπομονή;

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος 

Πηγή πρωτοτύπου: P.G. 60, 729-736

Πηγή: Αλγηδών η αγιοτόκος: Η Υπομονή και η Ευχαριστία κατά τους Πατέρες, εκδ. «Ετοιμασία», Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέας, 2010, σ. 70-73

Να δεχόμαστε τις ταπεινώσεις

- Τι θα με βοηθούσε Γέροντα, πρακτικά να αποκτήσω ταπείνωση;

- Πώς αποκτά ταπείνωση κανείς; Όταν του λένε μια κουβέντα, να λέει δύο; Να μη σηκώνει μύγα στο σπαθί του; Ευλογημένη, όταν σου δίνεται ευκαιρία για ταπείνωση, να δέχεσαι την ταπείνωση. Έτσι αποκτιέται η ταπείνωση.

Το φάρμακο το δικό σου είναι να κινείσαι απλά, ταπεινά, να δέχεσαι όπως η γη και τη βροχή και το χαλάζι και τα σκουπίδια και τα φτυσίματα, εάν θέλεις να ελευθερωθείς από τα πάθη σου. Οι εξωτερικές ταπεινώσεις βοηθούν τον άνθρωπο να ελευθερωθεί πολύ γρήγορα από τον παλαιό εαυτό του, όταν τις δέχεται.

- Εγώ, Γέροντα, έχω ανάγκη από πολλή ταπείνωση.

- Να πας να αγοράσεις. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πουλούν την ταπείνωση, και μάλιστα δωρεάν, αρκεί να τη θέλεις.

- Ποιοι είναι αυτοί, Γέροντα;

- Είναι οι άνθρωποι που, όταν δεν έχουν καλή πνευματική κατάσταση, φέρονται αδιάκριτα και με τη συμπεριφορά τους μας ταπεινώνουν. Η ταπείνωση δεν αγοράζεται από τον μπακάλη όπως τα ψώνια. Όταν λέμε: «δώσ’ μου, Θεέ μου, ταπείνωση», ο Θεός δεν θα πάρει τη σέσουλα και θ’ αρχίσει: «πάρε ένα κιλό ταπείνωση εσύ, μισό κιλό εσύ», αλλά θα επιτρέψει να έρθει λ.χ. κάποιος άνθρωπος αδιάκριτος να μας φερθεί σκληρά ή θα πάρει από άλλον τη Χάρη Του και θα έρθει να μας βρίσει. Έτσι θα δοκιμασθούμε και θα εργασθούμε, εάν θέλουμε να αποκτήσουμε την ταπείνωση. Αλλά εμείς δεν σκεφτόμαστε ότι ο Θεός επιτρέπει να γίνει ο αδελφός μας κακός, για να βοηθηθούμε εμείς, και θυμώνουμε με τον αδελφό. Και ενώ ζητάμε από τον Θεό ταπείνωση, δεν δεχόμαστε τις ευκαιρίες που μας στέλνει, για να ταπεινωθούμε, αλλά δυσανασχετούμε. Κανονικά θα έπρεπε να χρωστούμε ευγνωμοσύνη σ’ αυτόν που μας ταπεινώνει, γιατί αυτός είναι ο μεγαλύτερος ευεργέτης μας. Όποιος ζητάει στην προσευχή του ταπείνωση από τον Θεό, αλλά δεν δέχεται τον άνθρωπο που του στέλνει ο Θεός, για να τον ταπεινώσει, δεν ξέρει τι ζητάει.

Όταν ήμουν στη Μονή Στομίου, ήταν κάτω στην Κόνιτσα ένας παπάς που με αγαπούσε πολύ από λαϊκό ακόμη. Μια Κυριακή είχα κατεβεί να λειτουργηθώ στην Κόνιτσα. Η εκκλησία ήταν γεμάτη κόσμο. Τη στιγμή που έμπαινα, όπως συνήθιζα, στο Ιερό, είπα μέσα μου: «Θεέ μου, βάλε όλους αυτούς τους πιστούς στον Παράδεισο κι εμένα, αν θέλεις βάλε σε μια ακρούλα». Όταν πλησίασε η ώρα της Θείας Κοινωνίας, ενώ αυτός ο παπάς πάντα με κοινωνούσε μέσα στο Ιερό, γύρισε προς το μέρος μου και φώναξε δυνατά: «Βγες από το Ιερό και να κοινωνήσεις απ’ έξω τελευταίος, γιατί είσαι ανάξιος». Βγήκα έξω, χωρίς να πω τίποτε. Πήγα στο αναλόγιο και άρχισα να διαβάζω την ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως. Ύστερα, καθώς πήγαινα τελευταίος να κοινωνήσω, είπα μέσα μου: «Ο παπάς φωτίσθηκε από τον Θεό και μου αποκάλυψε ποιος είμαι. Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με, το κτήνος». Μόλις κοινώνησα, αισθάνθηκα μέσα μου μεγάλη γλυκύτητα. Όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία, με πλησιάζει ο παπάς συντετριμμένος: «Συγχώρεσέ με! Μου λέει. Πώς το έκανα αυτό! Εγώ μπροστά σου δεν έβαζα ούτε τα παιδιά μου, ούτε την παπαδιά, ούτε τον εαυτό μου. Τι ήταν αυτό που έπαθα!» Έπεφτε κάτω, μου έβαζε μετάνοια, μου ζητούσε συγγνώμη, προσπαθούσε να μου φιλήσει τα χέρια. «Παπά μου, του λέω, μη στεναχωριέσαι. Δεν φταις εσύ∙ εγώ φταίω. Σε χρησιμοποίησε ο Θεός εκείνη τη στιγμή, για να δοκιμάσει εμένα». Ο παπάς δεν μπορούσε να καταλάβει τι του έλεγα και τελικά, νομίζω δεν τον έπεισα. Όλα αυτά έγιναν εξαιτίας της προσευχής που είχα κάνει.

Κι εσείς, όταν βλέπετε μια αδελφή να παραφέρεται και να σας μιλάει άσχημα, να ξέρετε ότι τις περισσότερες φορές αιτία είναι η προσευχή που κάνετε. Επειδή δηλαδή ζητάτε από τον Θεό να σας δώσει ταπείνωση, αγάπη, κ.λπ., παίρνει ο Θεός για λίγο τη Χάρη από την αδελφή και σας ταπεινώνει και σας στενοχωρεί. Έτσι σας δίνετε ευκαιρία να δώσετε εξετάσεις στην ταπείνωση, στην αγάπη. Όσο για την αδελφή, θα λάβει διπλή τη Χάρη του Θεού, γιατί της πήρε ο Θεός τη Χάρη, για να δοκιμάσει εσάς, και γιατί ταπεινώθηκε με το σφάλμα της και ζήτησε συγχώρηση από τον Θεό. Οπότε κι εσείς εργάζεσθε στην ταπείνωση κι εκείνη γίνεται καλύτερη.

Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι Ε': Πάθη και Αρετές, εκδ. Ι.Η. Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου, Σουρωτή Θεσσαλονίκης, σ.179-182.

Οφείλουμε να προσευχόμαστε πολύ

Έλεγε ο π. Ιάκωβος σε προσκυνητές που είχαν συγκεντρωθεί γύρω του, στον αυλόγυρο της Μονής και ζητούσαν να τους μιλήσει για προβλήματα που έχουν συχνά αθέατες πτυχές και τα οποία πολλές φορές προκαλούν περιπέτειες:

Ο μοναχισμός και ο γάμος είναι πολύ δύσκολα πράγματα. Για να πετύχεις σ' αυτά χρειάζονται βάσεις, υπομονή, καλή προετοιμασία, αλλά και καλή οδηγία. Πολλοί γάμοι καταστρέφονται, επειδή οι σύζυγοι, πριν ξεκινήσουν, δεν ακολουθούν καλή οδηγία. Ορισμένοι παντρεύονται πολύ νέοι, χωρίς προηγουμένως να έχει ωριμάσει το μυαλό τους και χωρίς να γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους. Γι' αυτό και σε λίγο χωρίζουν, γιατί δεν νιώθουν ελεύθερα, αλλά σαν σε φυλακή. Μερικοί χριστιανοί νομίζουν ότι τα προβλήματα στον γάμο, θα λυθούν με θαύμα. Αυτό είναι λάθος. Ο Θεός βοηθάει όταν κι εσύ σκέφτεσαι σωστά και πορεύεσαι στη ζωή σου με σωφροσύνη. 

Πολλοί σύζυγοι δεν γνωρίζουν ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου με τον οποίο ζουν μαζί. Το ζευγάρι πρέπει να αναλαμβάνει μόνο του τις υποχρεώσεις του και όχι να περιμένει βοήθεια από τρίτους. Επίσης, το ζευγάρι, δεν πρέπει να ανακοινώνει στους γονείς τα προβλήματα που μπορεί να ηλεκτρίσουν την ατμόσφαιρα και να οδηγήσουν σε παρέμβαση και μαλώματα μεταξύ συγγενών. Η αγάπη του ζευγαριού αν δεν είναι δυνατή δεν θα αντέξει στον χρόνο. Οι σύζυγοι οφείλουν να προσέχουν για να μην αποπλανηθούν από τρίτα πρόσωπα και καταστρέψουν τον γάμο τους. 

Οι εξωσυζυγικές σχέσεις είναι αρρώστια, είναι φυλακή. Η εγκράτεια δεν είναι μόνο για τους μοναχούς. Εγκράτεια χρειαζόμαστε όλοι. Και οι έγγαμοι. Η νηστεία βοηθά τον άνθρωπο να έχει πνευματική ζωή. 

Όταν χωρίσει κάποιος είναι προτιμότερο να μην ξαναπαντρευτεί. Ο δεύτερος γάμος είναι μεγάλη απόφαση. Ιδιαίτερα όταν υπάρχουν παιδιά από τον πρώτο γάμο. Αν χωρίσει κανείς μια φορά, ας μείνει μόνος με τον εαυτό του για να συνέλθει, να ηρεμήσει, να ωριμάσει, να μετανοήσει και αν υπάρχουν παιδιά να ασχοληθεί με τη σωστή ανατροφή τους, γιατί τα παιδιά κουβαλούν πληγές από τον χωρισμό των γονιών τους. 

Έγγαμοι και άγαμοι οφείλουμε να προσευχόμαστε πολύ. Ο Θεός μπορεί να αργεί, αλλά απαντάει πάντα στις προσευχές μας. Με το μυαλό μόνο δεν λύνονται τα προβλήματα. Το μυαλό μάς κάνει πιο έξυπνους, αλλά όχι πιο επιτυχημένους. Η προσευχή είναι απόδειξη ότι η καθημερινή πορεία μας έχει κατεύθυνση προς τον ουρανό, ότι έχουμε ανακαλύψει τον δρόμο προς τον Θεό.

πηγή: περιοδ. Ο Άγιος Λάζαρος, Απρίλιος 2011, έκδ. Ι.Ν. Αγ. Λαζάρου Λάρνακος, σ. 4.