Η καλλιέργεια της καρδιάς με τη σταύρωση του νου

Σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο η σοφία του Θεού αποτελεί μωρία για τον κόσμο.(Α’ Κορ. 1,18) Ο κόσμος βλέπει τον Σταυρό του Χριστού ως μωρία. Όσοι όμως γεύονται τη σωτηρία που έφερε ο Σταυρός του Χριστού στον κόσμο, πείθονται ότι Αυτός υπερβαίνει κάθε ανθρώπινη σοφία και ότι η σοφία και η δύναμη του Θεού έχουν την ισχύ να σώζουν τον άνθρωπο.

Ο Χριστός πέθανε στον Σταυρό υπακούοντας στον Ουράνιο Πατέρα Του, και ο πιστός αναλαμβάνει τον σταυρό του τηρώντας τις εντολές του Θεού. Ο άνθρωπος είναι αδύνατον να σωθεί αποφεύγοντας τον σταυρό και τον θάνατο. Πρώτος ο Χριστός πέθανε στον Σταυρό για τη σωτηρία των ανθρώπων, και στη συνέχεια όσοι επιθυμούν να ακολουθήσουν την οδό του Χριστού, την οδό της ζωής, αναλαμβάνουν τον σταυρό τους εκούσια προς εκπλήρωση της θείας εντολής. Η υπακοή στο θέλημα του Θεού, που πραγματοποιείται με την τήρηση των εντολών, σταυρώνει τον νου, για να γεννηθεί μέσα του ένας άλλος νους, ο νους του Χριστού. Για να γίνουμε σοφοί, πρέπει πρώτα να γίνουμε μωροί, όπως λέει ο Απόστολος. (Α’ Κορ. 3,18) Με την ακαταπόνητη αναζήτηση ταπεινών σκέψεων ο νους μας δεσμεύεται και ασφαλίζεται στη μακάρια αιχμαλωσία του Ιησού Χριστού. Προς τον σκοπό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι επιφέρουν ταπείνωση στον νου, καθώς εκπορεύονται από το ταπεινό Πνεύμα του Θεού. (…)

Ο αληθινός σκοπός του ανθρώπου, καθορισμένος προ χρόνων αιωνίων, επιτυγχάνεται με την τήρηση των εντολών του Δημιουργού. Η εκπλήρωση τους όμως προϋποθέτει την επιστροφή του νου στην καρδιά και την αποκατάσταση της αρχικής του ακεραιότητας. Διότι μόνο τότε γίνεται ικανός ο άνθρωπος να αγαπήσει τον Θεό με όλο το είναι του και τον πλησίον του όπως τον εαυτό του, σύμφωνα με τη διπλή εντολή της αγάπης. Τέτοια ήταν η κατάσταση του ανθρώπου στον Παράδεισο· δεν γνώριζε ούτε διχασμό ούτε εσωτερική πάλη στην ψυχή. Η φυσική θεόσδοτη δύναμη του νου του ήταν συνεχώς στραμμένη προς το Πρόσωπο του Θεού, και η αγαλλίασή του μέσα στη δόξα του Θεού δεν είχε τέλος. Τώρα όμως ο άνθρωπος είναι πεπτωκώς, και ο νους του διάχυτος σε όλη την κτίση· οφείλει συνεπώς να επιστρέψει στην καρδιά και να ανακαλύψει εκ νέου την ενότητά του. (…)

Η συντριβή και η μετάνοια είναι από τα πιο δραστικά μέσα θεραπείας. Η συντριβή της καρδιάς συγκεντρώνει την προσοχή του νου, και η κατάνυξη που αισθάνεται ο άνθρωπος για το ότι πρόσδωσε και προσέβαλε τον Θεό, τον Σωτήρα και Ευεργέτη του, αποδιώκει όλους τους κακούς διαλογισμούς από τον νου του. Με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος η συντριβή και η κατάνυξη μιας χριστιανικής καρδιάς αρκούν για να υπερνικήσουν όλα τα πνεύματα της πονηρίας. (…)

Η χάρη θα επισκεφθεί αναμφίβολα την καρδιά που διακρίνεται για την ταπεινή της στάση και το συντετριμμένο πνεύμα, και ο νους θα καταδυθεί με φυσικό τρόπο μέσα στην καρδιά, για να ενωθεί μαζί της. Αυτή τότε αναδεικνύεται σε πνευματικό φρούριο, ενώ ο άνθρωπος λαμβάνει θεία δύναμη, για να μπορεί να αποκρούει τις εχθρικές δυνάμεις με προσευχή. Καθίσταται ικανός να τρέπει σε φυγή τους κακούς λογισμούς με μια μόνο επίκληση ή και μια μόνο νεύση του πνεύματός του. Εντούτοις η ένωση του νου με την καρδιά αποτελεί προπαντός καρπό μετανοίας. Όσο εντονότερη η μετάνοια, τόσο μεγαλύτερη η ζέση της καρδιάς και τόσο πιο στερεά τα θεμέλια του νου μέσα σ’ αυτήν. Ενώ ο πόνος της μετανοίας είναι ο πλέον αποτελεσματικός για την επάνοδο του νου στην καρδιά, κάθε άλλος πόνος στη ζωή μπορεί να συνεισφέρει, στο μέτρο που ο άνθρωπος τον αποδέχεται με εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού. Ασθένεια, διωγμός, ανέχεια ή κάθε άλλο είδος δοκιμασίας είναι δυνατόν να μετατραπούν σε ενέργεια η οποία καθαρίζει την είσοδο της καρδιάς.

Αρχιμανδρίτη Ζαχαρία (Ζάχαρου), Ο κρυπτός της καρδίας άνθρωπος, εκδ. Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ, Αγγλίας, 2011, σ. 216-224