Η καρδιά μου ξεχειλίζει από ανείπωτη χαρά!

- Δεν καταλαβαίνω πάντοτε πώς μπορώ να είμαι βέβαιος ότι ζω σύμφωνα με το Άγιο Πνεύμα.
- Φίλε του Θεού, απάντησε ο Σεραφείμ, δεν υπάρχει τίποτε πιο εύκολο από αυτό. Σας έχω ήδη εξηγήσει με λεπτομέρεια πώς μπορεί ο άνθρωπος να βιώσει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και πώς μπορεί να αναγνωρίσει την παρουσία της μέσα του. (Διάλογοι)

Ο Μοτοβίλοφ γίνεται σχεδόν φορτικός με τις επίμονες ερωτήσεις του. Όμως σιγά-σιγά φτάνουμε στο σημείο της κορύφωσης του διαλόγου όπου όλα ανατρέπονται:

Τότε ο πατέρας Σεραφείμ με έπιασε σφιχτά στους ώμους και μου είπε: Κοίταξε! Ζούμε και οι δύο -ακόμα και αυτή τη στιγμή που μιλάμε- με στην πληρότητα της χάρης του Αγίου Πνεύματος! Γιατί δεν με κοιτάζεις στα μάτια; Πατέρα, του είπα, δεν μπορώ να σας κοιτάξω. Τα μάτια σας αναβλύζουν ένα εκθαμβωτικό φως. Το πρόσωπό σας είναι πιο αστραφτερό από τον ήλιο! Τα μάτια μου καίνε σαν κάρβουνα! (Διάλογοι)

[...] Ο στάρετς δεν απαντά στις πιεστικές ερωτήσεις του νεαρού άνδρα με λόγια λογικά τεκμηριωμένα ή με θεολογικά επιχειρήματα για το τρισυπόστατο του Θεού. Γνωρίζει ότι η θεολογία δεν μπορεί να ξεπεράσει τα όρια της σκέψης. Έτσι, λοιπόν, γίνεται φως για να δώσει στον μαθητή του να καταλάβει ότι και το Άγιο Πνεύμα είναι φως και ότι αυτός ο ταπεινός μοναχός ακτινοβολεί διότι μέσα του κατοικεί το Πνεύμα. [...]

Το φως που ακτινοβολεί μέσα από τον στάρετς είναι ένα φως «άκτιστο». Δεν έχει καμία σχέση με το φυσικό φως όπως αυτό του ήλιου και των αστεριών, ούτε όμως και με το τεχνητό φως που παράγεται με τον ηλεκτρισμό. [...] Το φως αυτό δεν σταματά να λάμπει, όμως τα σκοτεινά μάτια των αμαρτωλών δεν είναι ικανά να αντιληφθούν την παρουσία του και μόνο λίγοι μεγάλοι άγιοι καταφέρνουν διά της χάριτος να το αντικρίσουν. [...]

Αυτό το φως είναι ακριβώς το ίδιο με το φως της μέλλουσας βασιλείας, είναι το φως του ίδιου του Θεού.

- Τι αισθάνεστε τώρα; με ρώτησε ο πατέρας Σεραφείμ.
- Αισθάνομαι εξαιρετικά καλά!
- Όμως τι σημαίνει «καλά»;
- Αισθάνομαι τόση γαλήνη και ειρήνη στην ψυχή μου που δεν μπορώ να την περιγράψω με λέξεις.
- Φίλε του Θεού, είπε ο Σεραφείμ, αυτή είναι η ειρήνη για την οποία μιλούσε ο Κύριος στους μαθητές Του όταν τους έλεγε: «Σας δίνω τη δική μου ειρήνη, όχι του κόσμου» (Διάλογοι)

Σε αυτές τις τελευταίες στιγμές του διαλόγου το ουράνιο με το επίγειο συμπλέκονται διαρκώς. Ο Μοτοβίλοφ κατακλύζεται από άφατη ειρήνη. Όταν προσευχόμαστε για την ειρήνη, είτε για τον κόσμο, είτε στην Εκκλησία, για το περιβάλλον μας ή για την ψυχή μας, τότε επιβεβαιώνουμε την πίστη μας. Πιστεύουμε ότι ο Θεός, του οποίου η ειρήνη υπερβαίνει κάθε εμπόδιο, θα δεχτεί την παράκλησή μας αν και δεν γνωρίζουμε ποια συνέχεια θα δώσει σε αυτή. Η προσευχή μας, ακόμα κι εκείνη του Σεραφείμ, δεν μπορεί φυσικά να θέσει τέλος στους πολέμους που διεξάγονται στα πεδία των μαχών, στα μίση και στην απελπισία που κυριαρχεί στον κόσμο. Όμως με τον μοναχό του Σαρώφ η ειρήνη γίνεται μια απτή πραγματικότητα που μπορεί κανείς να τη νιώθει με το αίσθημα μιας ανείπωτης αφθονίας και ευτυχίας. 

- Όμως, ρώτησε ξανά ο πατέρας Σεραφείμ, τι άλλο αισθάνεστε εκτός από ειρήνη;
- Μια υπέροχη γαλήνη.
- Ναι... μας γεμίζει και τους δύο με μια μακαριότητα που δεν περιγράφεται με λέξεις. (Διάλογοι)

Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεό όψονται. Αυτός είναι ο Θεός που έχει καθαρή και ταπεινή καρδιά. Είναι καιρός να διαλύσουμε μέσα μας την εικόνα ενός Θεού που τρομοκρατεί και ενός Πατέρα που μεταχειρίζεται βία που τόσο κακό έχουν προκαλέσει στη χριστιανική πίστη. Μπορούμε με τη σαρκική καρδιά μας να αισθανθούμε αυτή την πραότητα, την τρυφερότητα του Θεού.

- Και τι άλλο αισθάνεστε;

- Ολόκληρη η καρδιά μου ξεχειλίζει από ανείπωτη χαρά...

Ό,τι αγγίζει το Άγιο Πνεύμα το αναγεννά γεμίζοντάς το χαρά. Αν από αυτή τη στιγμή αισθανόμαστε μέσα μας αυτή τη γαλήνη, την αγαλλίαση και την ευτυχία τότε πώς θα είναι η χαρά που περιμένει στους ουρανούς όσους εδώ κάτω είναι δυστυχείς; Κι εσείς, φίλε του Θεού, έχετε χύσει πολύ δάκρυ στη ζωή σας πάνω σ' αυτή τη γη. Μπορείτε, λοιπόν, να νιώσετε από τώρα με ποια χαρά θα σας ανακουφίσει ο Κύριος! (Διάλογοι) 

Η πνευματική χαρά αποτελεί θείο δώρο. Και με αυτή αποφεύγουμε δύο σκοπέλους: από τη μια να βυθιστούμε σε μια περιδίνηση γοητευτικών αλλά ψεύτικων συναισθημάτων και από την άλλη να φορέσουμε ένα προσωπείο αυστηρότητας και βαθιάς σοβαρότητας. Ο μόνος Κύριος της χαράς μας, από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να μας αρπάξει, είναι το Πνεύμα που αναγεννά μέσα μας τη χαρά. Η χριστιανική πίστη εξαπλώθηκε στον κόσμο με τέτοια ταχύτητα ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο: επειδή είναι φορέας ενός αισθήματος απερίγραπτης χαράς.

- Φίλε του Θεού, τι άλλο νιώθετε;
- Μια εξαιρετική ζεστασιά, αποκρίθηκα. Μια θέρμη όμοια με αυτή που νιώθει κανείς σε ένα θερμό λουτρό όταν τον τυλίγει ο θερμός αέρας. (Διάλογοι)

Μέσα σε ένα απόλυτα χειμωνιάτικο σκηνικό όπου το χιόνι πέφτει μέσα στο δάσος και καλύπτει τους ώμους των δύο ανδρών εκδηλώνονται απρόσμενα αισθήματα και πρώτο από όλα η θέρμη που νιώθει ο Μοτοβίλοφ. 

Μου είπατε μόλις ότι νιώθετε ζεστασιά όπως σε ένα ατμόλουτρο. Κι όμως κοιτάξτε γύρω σας! Βλέπετε; Το χιόνι που μας σκεπάζει ή αυτό που βρίσκεται κάτω από τα πόδια μας δεν λειώνει. Συνεπώς αυτή η ζεστασιά δεν βρίσκεται στην ατμόσφαιρα αλλά μέσα μας. Είναι αυτή ζεστασιά που μας ωθεί να ζητήσουμε το Άγιο Πνεύμα στην προσευχή μας όταν απευθυνόμαστε στον Θεό: «το Πνεύμα σου το Άγιον μη αντανέλης απ' εμού». (Διάλογοι)

Γονατισμένος στον βράχο του ο μοναχός είχε αντιμετωπίσει τόσο το παγερό κρύο του χειμώνα όσο και την καυτή ζέστη του καλοκαιριού. Μόνο η παρουσία του Πνεύματος μπορούσε να τον κάνει να αντέξει αυτές τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Ο ίδιος έλεγε ότι οι παλιοί αναχωρητές δεν φοβούνταν τη χειμωνιάτικη παγωνιά γιατί τους τύλιγε με «ζεστή γούνα» η χάρη του Αγίου Πνεύματος.

- Και η οσμή που αισθάνεστε, μοιάζει κι αυτή με αρωματικό λουτρό;
- Όχι, όχι καθόλου! Τίποτε πάνω στη γη δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό το άρωμα.
- Φίλε του Θεού έχετε δίκαιο, τίποτε δεν συγκρίνεται με αυτό το άρωμα, την ευωδία του Αγίου Πνεύματος που μας περιβάλλει. Ποιο γήινο αντικείμενο θα μπορούσε να συγκριθεί μαζί του; (Διάλογοι)

[...] Ξαφνικά ο στάρετς αρχίζει να αναδίδει μια ευχάριστη οσμή που όμοιά της δεν υπάρχει στη γη, είναι το «αρωματικό του Αγίου Πνεύματος». Όλες οι ανθρώπινες αισθήσεις ενεργοποιούνται για να τον οδηγήσουν στην κατά το Άγιο Πνεύμα ζωή. Η εν Χριστώ ζωή βρίσκει στο πρόσωπό του το πλήρες νόημά της. Είναι η ζωή που δεν στηρίζεται σε λογικές υποθέσεις ούτε και στην ηθική των αρετών αλλά σε μια ταπεινή απλότητα που μεταβάλλει την ύπαρξη και παραδίδει το σώμα και το πνεύμα σε μια μεταμορφωτική δύναμη που αποτελεί πρόγευση της Βασιλείας των ουρανών.

Με τις λέξεις «Βασιλεία των ουρανών» ο Κύριος εννοούσε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Ναι, πρόκειται για τη Βασιλεία που βρίσκεται ήδη μέσα μας και είναι η χάρη του Αγίου Πνεύματος εκείνη που μας φωτίζει και μας ζεσταίνει. Είναι η ίδια που αρωματίζει τον αέρα με τις μυρωδιές της, που τέρπει τις αισθήσεις μας με ουράνιες ηδονές και ραίνει την καρδιά μας με ανείπωτη χαρά (Διάλογοι).

Η Βασιλεία των ουρανών βρίσκεται εντός μας (Λουκ. ιζ' 2). Με τη λέξη Βασιλεία ο Κύριος, όπως μας λέει ο στάρετς, εννοούσε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Σε μια παλαιότερη εκδοχή του «Πάτερ ημών» η φράση «ελθέτω το Πνεύμα σου το Άγιο» βρισκόταν στη θέση του «ελθέτω η Βασιλεία σου» που λέμε σήμερα. Το βασίλειο αυτό είναι η χάρη του Αγίου Πνεύματος που περιέβαλε τους δύο άνδρες στη μέση του δάσους με πραότητα και ειρήνη ενώ γέμιζε τις καρδιές τους με απερίγραπτη χαρά.

Η εμπειρία που έζησε ο Μοτοβίλοφ δεν ήταν παραίσθηση αλλά πρόγευση της μεταμόρφωσης ολόκληρου του ανθρώπου στον μέλλοντα κόσμο. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία εδώ είναι η συμμετοχή όλων των αισθήσεων. Δεν έχουν νεκρωθεί, ούτε έχουν αντικατασταθεί από ένα νέο αισθητήριο όργανο, έχουν μεταμορφωθεί, δηλάδή έχουν υψωθεί σε ένα καινούργιο τρόπο λειτουργίας. Η χάρη που γίνεται αντιληπτή ως ειρήνη, ευτυχία, θέρμη, φως και ευωδία προαναγγέλλει την κατάσταση των αισθήσεων στη νέα ζωή. [...]

Είχε έρθει πλέον ο καιρός ο μυστικός διάλογος που είχε για χρόνια ο στάρετς με το θείο να συνεχιστεί δημοσίως και αυτό έγινε με τη διαμεσολάβηση του Μοτοβίλοφ. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίσουν ότι είναι ικανοί να λάβουν χωρίς διακρίσεις την κλήση της ένωσης με τον Θεό η οποία δεν προορίζεται αποκλειστικά για εκείνους που διαλέγονται μέρα και νύχτα με τον Θεό αλλά μπορεί να καλλιεργηθεί επίσης από εκείνους που ζουν στον κόσμο, παντρεμένοι ή όχι, και έχουν τις ιδιαίτερες ασχολίες τους. [...] 

Όσο για τη μεταξύ μας διαφορά -εγώ είμαι μοναχός, εσείς λαϊκός- μην ανησυχείτε καθόλου. Το μόνο που απασχολεί τον Θεό είναι η ειλικρινής πίστη σε Εκείνον και τον Υιό Του τον ομοούσιο. Αυτή η απλή πίστη ανταμείβεται από τους ουρανούς με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Ο Θεός θέλει μια καρδιά γεμάτη με αγάπη για Εκείνον και τον πλησίον. Αυτός είναι ο θρόνος που θέλει να κάθεται ο Θεός και πάνω σε αυτόν λαμπρύνεται το μεγαλείο της ουράνιας δόξας Του. (Διάλογοι)

Πηγή: π. Μιχαήλ Ευδοκίμωφ, «Είδα τις ακτίνες του φωτός...»: Ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ και ο έσω άνθρωπος, εκδ. «Εν πλω», Αθήνα: 2010, σ. 129-151.